Realizację projektu objęto dofinansowaniem z Unii Europejskiej, które pokryło blisko 80 procent kosztów inwestycji. Kwota wsparcia to nieco ponad 375,6 mln złotych. Pozyskanie tego rzędu dofinansowania z Unii Europejskiej było możliwe głównie dzięki temu, że projekt doskonale wpisywał się w priorytety unijnych rozwiązań komunikacyjnych.

Olsztyńskie tramwaje mają bogatą i burzliwą historię. Pojawiły się w Olsztynie w 1907 r. i woziły pasażerów przez niemal sześć dekad. W 1965 r., zgodnie z ówczesnym trendem zmian rozwiązań komunikacyjnych, zostały zlikwidowane. W obecnej dobie ten środek transportu ponownie zyskuje uznanie na całym świecie. W ostatnich latach od podstaw wybudowano torowiska w wielu miastach, m. in. w Hiszpanii, Francji i USA. Olsztyńska inwestycja była pierwszą od 1959 r. w Polsce realizacją trakcji tramwajowej wybudowaną od podstaw. W efekcie dokładnie pół wieku od likwidacji tramwajów, olsztynianie znów mogą podróżować tym bezpiecznym, wygodnym i ekologicznym środkiem transportu.

Jak wspomniano, mowa o projekcie zwanym „tramwajowym”, ale objął on dużo więcej elementów niż same tramwaje, a mianowicie:

1. Kontrakt K-1: w ramach jego zapisów wybudowano ponad 21 km pojedynczej linii tramwajowej (główna linia dwutorowa z Jarot do Dworca Głównego oraz dwa odgałęzienia jednotorowe do Kortowa i na starówkę wraz z zajezdnią tramwajową przy ul. Kołobrzeskiej i zajezdnią-placem postojowym dla autobusów MPK przy al. Sikorskiego). Ponadto wybudowano ulicę Obiegową wraz z wiaduktem w ciągu ulicy Żołnierskiej, a kontraktem były objęte także wszelkie przebudowy dróg i skrzyżowań oraz likwidacje kolizji sieci uzbrojenia terenu, niezbędne do budowy linii.

Wartość kontraktu wyniosła 344 997 756,82 zł netto.

2. Kontrakt K-2: obejmował budowę wydzielonych pasów ruchu dla autobusów – tzw. buspasów, które powstały wzdłuż ulic Warszawskiej, Śliwy, Niepodległości i Pstrowskiego oraz zatok autobusowych przy ulicy Grunwaldzkiej i specjalnych śluz z sygnalizacją świetlną ustanawiającą priorytet autobusom.

Wartość kontraktu wyniosła 26 956 848,60 zł netto.

3. Kontrakt K-3: obejmował dostawę i montaż Inteligentnego Systemu Transportowego (ITS). System ten składa się z kilkunastu zintegrowanych podsystemów informatycznych poprawiających sposób zarządzania transportem publicznym i ruchem ulicznym oraz wygodę podróżujących komunikacją zbiorową, jak również bezpieczeństwo osób korzystających z transportu publicznego, indywidualnego czy innych uczestników ruchu, w tym pieszych.

Na elementy składowe systemu ITS zrealizowanego przez firmę Sprint S.A., składają się:

- system obszarowego sterowania ruchem ulicznym wraz z priorytetem dla pojazdów transportu publicznego oparty o renomowany i wdrażany w wielu aglomeracjach na świecie system SCATS,

- system monitoringu wizyjnego na skrzyżowaniach objętych systemem sterowania ruchem,

- system monitorowania ruchu pojazdów,                                                                                                                                                         

- system rejestracji przejazdu na czerwonym świetle,

- system rejestracji przekroczeń prędkości chwilowej pojazdów,

- system sterowania transportem publicznym na liniach autobusowych i tramwajowych,

- system informacji pasażerskiej w internecie oraz na przystankach i w pojazdach,

- bilet elektroniczny (Olsztyńska Karta Miejska) wraz z systemem ładowania oraz urządzeniami pokładowymi w tramwajach i autobusach,

- biletomaty – urządzenia pokładowe w tramwajach i autobusach oraz na przystankach,

- system informacji meteo oparty o 10 stacji meteorologicznych,

- system kontroli rozpływu strumieni ruchu w układzie komunikacyjnym.

System jest zarządzany i nadzorowany z dwóch centrów: Zarządzania Ruchem Ulicznym oraz Zarządzania i Sterowania Transportem Publicznym zlokalizowanych przy ul. Szrajbera w Zarządzie

Dróg, Zieleni i Transportu (ZDZiT).

Wartość kontraktu wyniosła 54 450 000,00 zł netto.

4. Kontrakt K-4: obejmował dostawę taboru tramwajowego – zrealizowaną przez firmę Solaris Bus & Coach. Przedmiotem zamówienia było wyprodukowanie i dostarczenie piętnastu fabrycznie nowych tramwajów Tramino – niskopodłogowych, wieloczłonowych, o pojemności 216 pasażerów.

Wartość kontraktu wyniosła 98 009 100,00 zł netto.

Z uwagi na to, że sieć tramwajowa była budowana od podstaw, olsztyńskie tramwaje są wyjątkowe i niespotykane nigdzie indziej. Olsztyński tramwaj Tramino to limonkowo-szary (zgodnie z przyjętą kolorystyką miejską) trójczłonowy pojazd o długości 29,3 m oraz szerokości 2,5 m, dysponujący 216 miejscami (w tym 43 siedzących). Jest dwukierunkowy, co oznacza, że do zmiany kierunku jazdy nie potrzebuje pętli. Bez wątpienia jest wysoce estetyczny i nowoczesny. Jego cechą szczególną jest to, że jest najszerszym tramwajem w Polsce, co jest bardzo ważne m.in. w przemieszczaniu się osób niepełnosprawnych. Pojazd jest standardowo wyposażony w tablice informujące o przebiegu trasy oraz biletomaty i kasowniki obsługujące także Olsztyńską Kartę Miejską. Posiada ponadto bezprzewodowy dostęp do internetu. Dodatkowo jest wyposażony w system informacji pasażerskiej składający się z ciekłokrystalicznych wyświetlaczy podsufitowych i bocznych oraz podsystemu informacji głosowej. W wyposażeniu olsztyńskiego Tramino unikatem na skalę światową jest aktywny system zawieszenia, charakteryzujący się m. in. automatycznym poziomowaniem podłogi przy wejściach do pojazdu, niezależnym od stanu zapełnienia tramwaju. Sprawia on, że wszyscy pasażerowie, szczególnie osoby starsze i niepełnosprawne, mogą wygodnie wsiadać i wysiadać, ponieważ wejście do pojazdu jest na stałym poziomie, tuż nad platformą peronu. Wygodę wsiadania i wysiadania z tramwaju zapewnia też liczba drzwi. W każdym tramwaju jest ich dwanaście par – po sześć z każdej strony pojazdu. Takie rozwiązanie podnosi komfort podróżowania oraz zapewnia szybką wymianę pasażerów. Zastosowano także unikatowy system hydrauliczny odpowiadający za optymalne ustawienie nadwozia (kabiny), dzięki czemu pokonywanie zakrętów jest dla pasażerów niemal niezauważalne.

Olsztyńskie linie tramwajowe zaprojektowano tak, by łączyć najważniejsze dla mieszkańców miejsca i instytucje. Można się nimi dostać z największych osiedli mieszkaniowych do centrów handlowych, szpitali, zabytkowej części miasta, urzędów oraz dworca. Przyjeżdżający do Olsztyna studenci Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, w którym wiedzę zdobywa około 25 tys. osób, mogą sprawnie dotrzeć do kampusu uniwersyteckiego w Kortowie. Dzięki dobremu skomunikowaniu kursów tramwajowych i autobusowych oraz biletom czasowym, można dziś tanio i bez kłopotów dotrzeć dosłownie do każdego miejsca na terenie Olsztyna.

Jak wcześniej wspomniano, olsztyński projekt tramwajowy to nie tylko same tramwaje. Oprócz budowy torowiska (21 km pojedynczego toru) i buspasów (6,8 km) powstała także nowa, długo oczekiwana ulica Obiegowa, a nawierzchnię wielu istniejących ulic odnowiono. Zmodernizowano także duże odcinki sieci teletechnicznych, kanalizacyjnych, gazowych i elektroenergetycznych, wymieniając kilometry starych rur i kabli, które czekały na to od lat. Powstało również 11 km sieci światłowodowej.

Niezwykle istotnym elementem projektu była modernizacja i przywrócenie mieszkańcom ważnej przestrzeni publicznej – śródmieścia Olsztyna. Na kilkusetmetrowym odcinku poszerzono chodniki, wybudowano wyniesione (podwyższone) przejścia dla pieszych, co wymusiło na kierowcach wolniejszą i uważniejszą jazdę w centrum. Uspokojenie ruchu pozwoliło też na rezygnację z części sygnalizatorów, dzięki czemu ruch jest płynniejszy. Dodatkowo na jezdniach wymalowano specjalne pasy dla rowerzystów. Powstała też śluza umożliwiająca rowerzystom ustawienie się na pierwszym miejscu na skrzyżowaniu i wcześniejszy zjazd. Do ułożenia nowych chodników użyto granitu, a na fragmencie jezdni w pobliżu Starego Miasta przywrócono kostkę brukową. Wygospodarowano również miejsce na dodatkową zieleń – drzewa, krzewy i rabaty. Te działania estetyzujące znacznie podniosły rangę i wygląd tej części miasta.

Jednym z efektów zmian w układzie komunikacyjnym są prace nad wprowadzeniem na obszarze niemal całego śródmieścia strefy Tempo 30. Spowolniony ruch to – jak pokazują przykłady wielu miast – zwiększone bezpieczeństwo i większy komfort użytkowników dróg. Ważnym efektem zmian jest też zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska i poprawa jakości powietrza będąca konsekwencją postawienia na komunikację zbiorową opartą o tramwaje elektryczne.

Zgodnie z nową organizacją ruchu, na olsztyńskie ulice wyjechało 15 tramwajów oraz 154 autobusy

– wszystkie objęte priorytetem pierwszeństwa na skrzyżowaniach. Torowiska tramwajowe w dużej mierze leżą poza obrębem ulic, dzięki czemu ruch samochodowy nie koliduje z tramwajowym.

Przy okazji realizacji projektu wprowadzono Olsztyńską Kartę Miejską – plastikowy dokument, który może zastąpić jednorazowe lub okresowe bilety. Może być także używana do opłacenia postoju. Korzystanie z karty jest bardzo wygodne. Osoby mające prawo do ulg nie muszą już pamiętać, żeby wsiadając do autobusu albo tramwaju mieć przy sobie dokumenty potwierdzające przywilej. Wszystkie niezbędne informacje są bowiem zakodowane w karcie. Korzystając z komunikacji zbiorowej, Olsztyńskiej Karty Miejskiej można użyć jako biletu sieciowego, 24-godzinnego albo 3-dniowego. Pasażerowie rejestrują wówczas przejazd poprzez przyłożenie jej do kasownika w autobusie lub tramwaju. Z karty można też korzystać jak z elektronicznej portmonetki. Wystarczy doładować konto kwotą nie mniejszą niż 10 zł. Przy okazji kupna biletu na przejazd system ściągnie odpowiednią kwotę. Tę funkcjonalność można wykorzystać także w przypadku opłat za korzystanie ze Strefy Płatnego Postoju. Wprowadzono dwa rodzaje Olsztyńskiej Karty Miejskiej: spersonalizowaną (ze zdjęciem) i na okaziciela. Wydanie tej pierwszej jest bezpłatne. W drugim przypadku trzeba zapłacić 20 zł i nie można na niej zapisać okresowego biletu imiennego oraz przysługujących ulg – ale za to może z niej korzystać wiele osób. Z Olsztyńskiej Karty Miejskiej mogą korzystać także duże rodziny. Aby uzyskać kartę, wystarczy wypełnić wniosek w jednym z Punktów Obsługi Klienta albo poprzez internet na stronie www.kartamiejska.olsztyn.eu. Jest ona do odbioru niemal natychmiast po dostarczeniu niezbędnych dokumentów. Kartę można w każdej chwili doładować przez internet albo w jednym z punktów obsługujących podróżnych.

Wraz z powrotem tramwajów w Olsztynie powstał Inteligentny System Transportu (ITS), dzięki któremu jazda przez miasto stała się bardziej płynna. Zbudowano 85 inteligentnych skrzyżowań ze sterowaną przez ITS sygnalizacją świetlną oraz siedem skrzyżowań objętych systemem pomiaru prędkości oraz pięć – przejazdu na czerwonym świetle. Dzięki ITS na niektórych odcinkach tramwaj może jechać z prędkością 70 kilometrów na godzinę, czyli dużo szybciej niż samochód osobowy w ruchu miejskim. Na przystankach umieszczono 77 elektronicznych tablic Systemu Dynamicznej Informacji Pasażerskiej, dzięki którym wiadomo, za ile minut nadjedzie tramwaj lub autobus, a także zainstalowano 37 biletomatów stacjonarnych.

W efekcie budowy ITS, Olsztyn posiada jeden z najnowocześniejszych tego typu systemów w kraju. Jego wdrożenie wpływa m. in. na:

- poprawę efektywności transportu zbiorowego oraz indywidualnego,

- priorytetowy przejazd przez skrzyżowania dla transportu zbiorowego,

- zwiększenie płynności ruchu i skrócenie czasu podróży,

- wzrost komfortu użytkowników poprzez wdrożenie informacji pasażerskiej i nowoczesnego systemu biletu elektronicznego,

- zmniejszenie emisji spalin,

- zwiększenie bezpieczeństwa poprzez budowę monitoringu skrzyżowań, przystanków i pojazdów oraz rejestrację wykroczeń (w tym przejazdów na czerwonym świetle) i pomiar prędkości.

Trzy linie tramwajowe i ponad 11 km trasy – tak w skrócie przedstawia się tramwajowy układ Olsztyna (pierwszy etap inwestycji). W części śródmiejskiej tramwaje i autobusy korzystają ze wspólnego „trambuspasa” i wspólnych przystanków wyniesionych, tzw. wiedeńskich.

Linia nr 1

Łączy Jaroty z Wysoką Bramą na Starym Mieście. Odległość między krańcówkami na ul. Kanta i na ul. 11 Listopada to nieco ponad siedem kilometrów. Na tym odcinku tramwaj zatrzymuje się przy 13 przystankach. Największe, przy Skwerze Wakara oraz w Centrum i przy al. Piłsudskiego wyposażono w 28-metrowej długości wiaty. Ciekawostką jest wiata Bike & Ride wybudowana przy krańcowym przystanku przy ul. Kanta. To miejsce, do którego można dojechać rowerem, przypiąć pojazd do stojaka i dalej ruszyć w podróż komunikacją miejską.

Linia nr 2

Łączy największe olsztyńskie osiedle – Jaroty z Dworcem Głównym. To trasa licząca nieco ponad siedem km. Krańcowe przystanki to ul. Kanta oraz Dworzec Główny. W tym przypadku tramwaj podczas pokonywania całej trasy zatrzymuje się 14 razy. Ostatni przystanek tej trasy, przy dworcu, znajduje się na wyspie usytuowanej na rondzie przy pl. Konstytucji 3 Maja.

Linia nr 3

Jest trasą łączącą Dworzec Główny z kampusem uniwersyteckim w dzielnicy Kortowo. Tramwaj musi pokonać około 5,5 km, żeby dotrzeć z jednej krańcówki, zlokalizowanej na pl. Konstytucji 3 Maja, do drugiej – przy skrzyżowaniu ul. Tuwima z al. Warszawską. Łącznie na tym odcinków wybudowano 11 przystanków.

Sieć tramwajowa w Olsztynie została oficjalnie uruchomiona 19 grudnia 2015 r. Dzięki projektowi udało się odwrócić spadkowy trend w komunikacji miejskiej – już w 2016 r. nastąpił wzrost liczby podróży o ok. 10 % i co roku nadal powoli rośnie liczba pasażerów.

**

PEŁNA NAZWA INWESTYCJI:

Rozwój transportu zbiorowego w Olsztynie – trakcja szynowa

Program Operacyjny: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – Program Operacyjny Polska Wschodnia

Kwota dofinansowania: 365 139 966,35 zł

DATA ZAKOŃCZENIA INWESTYCJI:

31 marca 2023 r.

W połowie 2021 r. ruszył kolejny etap inwestycji tramwajowej – projekt pn. „Rozwój transportu zbiorowego w Olsztynie – trakcja szynowa”.

W ramach projektu realizowane będą następujące zadania:

Zadanie 1. Przedłużenie linii tramwajowej łączącej osiedla Jaroty i Pieczewo z fabryką Michelin oraz Centrum,

Zadanie 2. Zakup taboru tramwajowego,

Zadanie 3. Rozbudowa systemu ITS,

Inżynier Kontraktu dla zadania 1 oraz promocja i nabycie nieruchomości.

Głównym celem projektu jest zwiększenie wykorzystania transportu zbiorowego na terenie miasta Olsztyna. W ramach projektu przewidziano:

- rozbudowę linii tramwajowej od pętli „Pieczewo”, poprzez ul. Wilczyńskiego, ul. Krasickiego, ul. Synów Pułku oraz ul. Wyszyńskiego, dalej w Al. Piłsudskiego do skrzyżowania z ul. Kościuszki,

- przebudowę istniejącej infrastruktury drogowej dla potrzeb wprowadzenia linii tramwajowej oraz przebudowę kolizji z istniejącym uzbrojeniem,

- rozbudowę infrastruktury, tj. trakcji tramwajowej, sieci energetycznej i podstacji trakcyjnych tramwajowych,
- zakup tramwajów, który pozwoli m. in. na sprawne funkcjonowanie nowych linii tramwajowych,

Dodatkowo rozbudowany zostanie system informacji pasażerskiej oraz nastąpi poprawa warunków dla rowerzystów i komfortu pieszych.

Rozbudowa linii tramwajowej ma za zadanie przede wszystkim zamknąć układ olsztyńskiego torowiska poprzez dobudowę nowych odcinków torów w układzie południe – północ po wschodniej części miasta oraz objęcie torowiskiem jak największego zasięgu południowych osiedli mieszkaniowych. Rozbudowa układu torowego we wschodniej części miasta pozwoli również połączyć osiedla południowe z centrum, dworcem oraz fabryką Michelin.

Wskaźniki produktu:

- Całkowita długość nowych lub przebudowanych linii autobusowych komunikacji miejskiej [km] – 14,50,

- Całkowita długość nowych lub zmodernizowanych linii tramwajowych [km] –12,42,

- Długość ciągów transportowych, na których zainstalowano inteligentne systemy transportowe [km] – 6,34

- Długość wspartej infrastruktury rowerowej [km] – 8,74

- Długość wyznaczonych buspasów [km] – 2,91

- Liczba stanowisk postojowych w wybudowanych obiektach „Bike&Ride” [szt.] – 32

- Liczba zakupionych jednostek taboru pasażerskiego w publicznym transporcie zbiorowym [szt.] – 4