Poniedziałek, 18 Marzec 2024

PE z bliska / Historia

Parlament Europejski jest dziś jedyną instytucją Unii Europejskiej, której skład jest wyłaniany w wyborach bezpośrednich. Ale nie zawsze tak było. Początkowo przedstawicieli do Zgromadzenia, czyli poprzednika dzisiejszego Parlamentu, delegowały kraje członkowskie. Historia Parlamentu Europejskiego sięga lat 50. XX wieku i traktatów założycielskich.

Zgromadzenie składało z przedstawicieli parlamentów delegowanych przez kraje tworzące Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS): Francję, RFN, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg. Wspólne Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne dla trzech Wspólnot: EWWiS, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euratomu powstało dopiero w 1958 roku. Nazwa Parlament Europejski obowiązuje natomiast od 1962 roku. W 1979 roku obywatele Wspólnoty po raz pierwszy mieli okazję wybrać swoich przedstawicieli do Parlamentu w bezpośrednich wyborach. Ostatni raz mieszkańcy 27 już państw członkowskich wybierali europosłów w czerwcu zeszłego roku.

Początkowo Zgromadzenie miało jedynie kompetencje doradcze. Jednak przez ostatnich 50 lat kolejne traktaty znacznie zwiększały kompetencje unijnego Parlamentu. Traktat Lizboński, obowiązujący od 1 grudnia 2009 roku, przyznał Parlamentowi Europejskiemu prawo współdecydowania z Radą UE w ponad 40 nowych dziedzinach.

Zgromadzenie zostało powołane na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, który wszedł w życie w 1952 roku. Początkowo Zgromadzenie liczyło 78 przedstawicieli delegowanych przez sześć krajów tworzących EWWiS - Francję, Republikę Federalną Niemiec, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg.

Jakościowa zmiana nastąpiła w 1957 roku, kiedy sześć państw zgodziło się na poszerzenie współpracy i utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) z unią celną, wspólnymi politykami i wspólnym rynkiem, na którym obowiązuje wolność przepływu osób, usług, towarów i kapitału. Liczące 142 członków Zgromadzenie Parlamentarne, wspólne dla EWWiS, EWG i Euratomu powołano na podstawie Traktatów Rzymskich z 1957 roku. Od 1962 roku obowiązuje nazwa Parlament Europejski.

Aż do pierwszych bezpośrednich wyborów w 1979 roku, posłów do PE delegowały  parlamenty poszczególnych państw członkowskich. Od tego czasu obywatele UE wybierają europosłów co pięć lat w wyborach bezpośrednich i powszechnych.

Pierwsza historyczna sesja wybranego w ten sposób Parlamentu odbyła się w lipcu 1979 roku. Przewodniczącą została wtedy francuska polityk Simone Veil, która pełniła tę funkcję przez 2,5 roku. Veil to pierwsza kobieta na czele Parlamentu od czasu utworzenia Zgromadzenia (drugą, i dotychczas ostatnią, była w latach 1999–2002 również Francuzka - Nicole Fontaine).

Wraz z kolejnymi rozszerzeniami Unii Europejskiej zwiększała się liczebność Parlamentu Europejskiego. W 2007 roku ze względu na przystąpienie do Unii Europejskich Rumunii i Bułgarii liczba europosłów wzrosła przejściowo do 785. Aktualnie na mocy Traktatu Lizbońskiego, który wszedł w życie 1 grudnia 2009 roku, liczba posłów do Parlamentu Europejskiego wynosi 750 plus 1, łącznie z przewodniczącym bez prawa głosu. Przydział posłów na państwo nie może być większy niż 96 i nie mniejszy niż 6.

Początkowo PE pełnił rolę ciała konsultacyjnego, ale wraz z wchodzeniem w życie kolejnych traktatów jego kompetencje rosły. Dziś ma szerokie uprawnienia ustawodawcze, budżetowe i dysponuje kontrolą nad innymi instytucjami europejskimi. Traktat Lizboński zwiększył - o ponad 40 nowych dziedzin - liczbę obszarów, w których PE podejmuje decyzje wspólnie z Radą UE. Parlament zyskał m.in. prawo współdecydowania z Radą o całości unijnego budżetu.

Przykładem możliwości, jakimi dysponuje unijny parlament, jest sprawa zmuszenia do ustąpienia Komisji Jacques'a Santera w 1999 roku. Dymisja 20 komisarzy była rezultatem nieprawidłowości finansowych wykazanych przez parlamentarną Komisję Kontroli Budżetowej.

Kolejny raz europosłowie zademonstrowali swą siłę w 2004 roku, gdy sprzeciwili się kandydaturze włoskiego polityka Rocco Buttiglione nominowanego na wiceprzewodniczącego KE i komisarza ds. sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Zasiadający w PE socjaliści i Zieloni zarzucali Włochowi konserwatywne poglądy m.in. w sprawie homoseksualizmu i roli kobiet. Ostatecznie Buttiglione zrezygnował z ubiegania się o stanowisko komisarza.

Sytuacja powtórzyła się na początku 2010 roku, gdy część europosłów oskarżyła bułgarską kandydatkę na komisarza ds. pomocy humanitarnej Rumianę Żelewą o brak kompetencji i niejasne interesy finansowe. Zastąpiła ją jej rodaczka Kristalina Georgijewa.

Nową praktyką, uzgodnioną jeszcze w poprzedniej kadencji w celu unowocześnienia procedur, jest tura pytań szefów grup parlamentarnych i europosłów do szefa KE. Po raz pierwszy Jose Barroso odpowiadał na pytania europosłów w czasie sesji plenarnej w Strasburgu w październiku 2009 roku.

Parlament Europejski jest jedyną taką instytucją na świecie. Nigdzie indziej nie istnieje wyłaniany w wyborach bezpośrednich ponadnarodowy parlament, który cieszyłby się tak szerokimi uprawnieniami. Pochodzący z 28 państw członkowskich UE posłowie mówią 24 oficjalnymi językami Unii Europejskiej. Reprezentują ponad 508 milionów obywateli Unii.

Lista dotychczasowych przewodniczących Parlamentu Europejskiego:

Zgromadzenie:

  • Paul Henri Spaak (Belgia) 1952-1953
  • Alcide De Gasperi (Włochy) 1954
  • Giuseppe Pella (Włochy) 1954-1956
  • Hans Furler (RFN) 1956-1958

Zgromadzenie Parlamentarne (dla EWWiS, EWG i Euratom):

  • Robert Schuman (Francja) 1958-1960<
  • Hans Furler (RFN) 1960-1962

Parlament:

  • Gaetano Martino (Włochy) 1962-1964
  • Jean Duvieusart (Belgia) 1964-1965
  • Victor Leemans (Belgia) 1965-1966
  • Alain Poher (Francja) 1966-1969
  • Mario Scelba (Włochy) 1969-1971
  • Walter Behrendt (RFN) 1971-1973
  • Cornelis Berkhouwer (Holandia) 1973-1975
  • Georges Spenale (Francja) 1975-1977
  • Emilio Colombo (Włochy) 1977-1979

Parlament wybierany w bezpośrednich wyborach:

  • Simone Veil (Francja) 1979-1982
  • Piet Dankert (Holandia) 1982-1984
  • Pierre Pflimlin (Francja) 1984-1987
  • Charles Henry Plumb (W. Brytania) 1987-1989
  • Enrique Baron Crespo (Hiszpania) 1989-1992
  • Egon Klepsch (Niemcy) 1992-1994
  • Klaus Haensch (Niemcy) 1994-1997
  • Jose Maria Gil-Robles (Hiszpania) 1997-1999
  • Nicole Fontaine (Francja) 1999-2002
  • Pat Cox (Irlandia) 2002-2004
  • Josep Borrell (Hiszpania) 2004-2007
  • Hans-Gert Poettering (Niemcy) 2007-2009
  • Jerzy Buzek (Polska) 2009-2012
  • Martin Schulz (Niemcy) 2012-2014
  • Gianni Pittella (pełniący obowiązki - Włochy) 2014
  • Martin Schulz (Niemcy) 2014–2017
  • Antonio Tajani (Włochy) od 2017 -

PLIKI COOKIES

Ta strona korzysta z plików cookie. Sprawdź naszą politykę prywatności, żeby dowiedzieć się więcej.