Zabytkowy Dworek jest najstarszą siedzibą rodziny Chełmońskich na Adamowiźnie. To brat Adama Chełmońskiego, Józef Chełmoński, malarz kiedy powrócił ze swych paryskich wojaży i osiadł w niedalekiej Kuklówce, namówił swojego brata, już wtedy wybitnego lekarza od chorób płucnych, aby ten zakupił chatę znajdującą się w Kuklówce (domniemana stara rządcówka), przeniósł i osadził na murowanych fundamentach w nową lokalizację, do osady Młyniska na Starem (dzisiejsza Adamowizna). Historia ta sięga roku 1899, kiedy przy stawie i rzece znajdował się jeszcze młyn, który do dziś zaznacza swoją dawną obecność w postaci śluzy na stawie.
Poszukując odpowiedniego miejsca Adam Chełmoński wybrał, do dziś, jedno z urokliwszych miejsc. Dworek został usytuowany w parku, na górce, pomiędzy wstęgą rzeki Mrowny okalającą Dworek niemalże z każdej strony, w sąsiedztwie stawu oraz lasu. Toczyło się w nim życie rodzinne Chełmońskich. Bywał tu wspomniany wcześniej brat Adama, Józef, który ukochał sobie okoliczne pejzaże i przyrodę. Sam Dworek również pojawia się na jego obrazach jak chociażby na znajdującym się w Muzeum Śląskim w Katowicach obrazie „Zima. Dworek o zmierzchu”.
W 2006 roku gmina Grodzisk Mazowiecki zakupiła nieruchomość od rodziny Chełmońskich. Od tego momentu rozpoczęły się poszukiwania środków na rewaloryzację obiektu wraz z otaczającym go parkiem. I tak w ubiegłym roku, obiekt został otwarty dla mieszkańców Grodziska Mazowieckiego.
Wykonano szereg prac restauratorskich, remontowo-budowlanych, rewaloryzacyjnych i adaptacyjnych, które objęły:
- Rewaloryzację Dworku rodziny Chełmońskich (rozebranie istniejących ścian, stropów, konstrukcji więźby i pokrycia dachu oraz kominów, wykonanie wykopów w celu osuszenia fundamentów, wykonanie izolacji fundamentów, odtworzenie wieńcy, odbudowa ścian parteru oraz ściany murowanej i kominów, wykonanie konstrukcji stropu nad parterem, wykonanie konstrukcji więźby i pokrycia dachu, montaż stolarki drzwiowej i okiennej wraz z okiennicami, roboty instalacyjne oraz wykończeniowe),
- Odnowienie roślinności przydomowego ogródka,
- Rewaloryzację i zagospodarowanie terenu parku i dostosowanie do potrzeb programowych oraz funkcjonalno-użytkowych (gospodarka drzewostanem, wykonanie: przyłączy wod.-kan., przyłącza energetycznego, przyłącza teletechnicznego, ścieżek i alejek parkowych, nasadzeń roślinności, oświetlenia parkowego, mostku, kładki, umocnienia brzegów rzeki oraz małej architektury).
Dworek to parterowy budynek z użytkową częścią poddasza. Ceglane fundamenty budynku dworku, które się zachowały zostały oczyszczone, osuszone, otynkowane, ocieplone oraz wykonana została izolacja pionowa i pozioma fundamentów. Konstrukcja budynku drewniana z wykorzystaniem oryginalnych elementów. Schody wejściowe do budynku (główne i boczne) z granitu (odtworzone z oryginalnych elementów).
Warstwy ściany zewnętrznej grubość 22cm:
tynk zewnętrzny wapienny na siatce z włókna szklanego 2cm
bal drewniany grubości 16 cm
podłoże z dranic 10mm x 40mm
tynk wewnętrzny wapienny 2cm
Ściany wykonane z bala zwykłego pełnego impregnowanego o grubości 16 cm. Klasa drewna C30.
Warstwy ściany wewnętrznej grubość 12cm:
tynk wapienny na siatce z włókna szklanego 2cm
bal drewniany grubość 8cm
tynk wapienny na siatce z włókna szklanego 2cm
Ściany wykonane z bala zwykłego pełnego impregnowanego o grubości 8 cm. Klasa drewna C30.
Stropy belkowo-deskowe. Więźba dachowa płatwiowa z jętkami na ściankach stolcowych. Dach kopertowy pokryty dachówką ceramiczną (w większości oryginalną). Ściany działowe na poddaszu – płyty G/K, tynki gipsowe. Posadzki na parterze: sale wystawiennicze, sień, sale gościnne, aneks kuchenny, wiatrołap – deski, łazienka i WC – gres. Posadzki na poddaszu: pokoje, korytarz – deski, pozostałe pomieszczenia PCV.
Dane techniczne obiektu:
Powierzchnia zabudowy: 136,72 m2
Powierzchnia użytkowa: 173,33 m2
Kubatura: 520,00 m3
Ilość kondygnacji: 2
Powierzchnia terenu: 2,46 ha
Powierzchnia dróg o szerokości 3m: 436,43m2
Powierzchnia parkingu (eko-kratka): 83,01 m2
Powierzchnia alejek (kruszywo): 583,22 m2
Powierzchnia biologicznie czynna: 23210,08 m2
Program kulturalny i edukacyjny placówki odnosi się do historii dwóch braci - uznanego malarza - Józefa, oraz wybitnego lekarza, ordynatora Szpitala Dzieciątka Jezus - Adama Chełmońskiego. Stąd w ofercie kulturalnej znalazły się cykliczne plenery malarskie - podczas których pasjonaci malarstwa mogli szlifować swoje umiejętności pod okiem doświadczonego instruktora. Zwieńczeniem plenerów był wernisaż prac uczestników. W okresie wakacji odbywał się cykl spotkań - „Spotkania w domu Doktora”, w ramach których poznawaliśmy właściwości ziół, robiliśmy naturalne kremy i mazidła czy powracaliśmy do dawnych eko rozwiązań jak np. termofor z pestek wiśni lub poduszkę z gryki.
Na co dzień z Dworku korzystają uczniowie pobliskiej szkoły odbywając tu lekcje plastyki i muzyki. Warto wspomnieć, że szkoła powstała z inicjatywy Mateusza Chełmońskiego - syna Adama Chełmońskiego. Przygotowana przez nas oferta dydaktyczna dla szkół obejmuje lekcje historii Dworku i rodziny Chełmońskich, ginących zawodach, historii rękodzielnictwa czy lekcje przyrodnicze. Są to zajęcia związane z kulturą ziemiańską.
W lecie zapraszamy naszych odbiorców na co piątkowe koncerty muzyki klasycznej odbywające się w parku przy dworku, gdzie czekają na naszych gości krzesełka i koce. Artyści występują na ganku Dworku co z jednej strony zapewnia dobrą widoczność, a z drugiej wprowadza luźną atmosferę.
Raz w roku odbywa się plener plecionkarski nawiązujący do tradycji plecionkarskich w okolicy. Podczas pleneru zapraszamy rzemieślników z całego kraju do udziału w konkursie plecionkarskim. W tym roku zadaniem były ptaki z obrazów Józefa Chełmońskiego. Dzięki temu przestrzeń parku wzbogaciły wiklinowe żurawie, czaple, bociany czy dropie. Oprócz konkursu odbyły się również warsztaty dla dzieci i dorosłych podczas których uczestnicy pod okiem instruktorów wykonywali wiklinowe kosze. Odbył się również spektakl dla dzieci. Uczestnicy mogli również podziwiać zabytkowe przedmioty z wikliny wypożyczone na ten dzień z pobliskiego muzeum. Podczas pleneru odbył się również kiermasz wyrobów wikliniarskich, podczas których można było nabyć kosze, krzesła, stoliki czy inne przedmioty wykonane z wikliny. Na zakończenie pleneru odbył się koncert zespołu folkowego.
Kolejną dużą imprezą jest ,,Matko Zielno” nawiązującej do staropolskiej tradycji święcenia płodów rolnych. Podczas wydarzenia odbył się: kiermasz wyrobów rękodzielniczych, przedstawienie dla dzieci, wernisaż prac Adama. Szczepanika- lokalnego rzeźbiarza, koncert tradycyjnych pieśni maryjnych, warsztaty muzyczne, zielarskie i rękodzielnicze dla dzieci oraz dorosłych.
Dzięki wielkiej determinacji Gminy Grodzisk Mazowiecki udało uratować się ten obiekt przed doszczętnym zniszczeniem, a dzięki pozyskanym środkom unijnym zrewaloryzować to miejsce i tchnąć w nie nowe życie. Mieszkańcy zyskali wyjątkowy obiekt, który stał się ważnym miejscem na kulturalnej mapie Grodziska Mazowieckiego. Jednocześnie jest to miejsce w którym położyliśmy nacisk na pielęgnację tradycji ziemiańskich oraz pielęgnowanie pamięci o rodzinie Chełmońskich.
Na budowę obiektu gmina Grodzisk Mazowiecki pozyskała środki z Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020. Inwestycja realizowana jest w ramach projektu pn.”Wzrost potencjału turystycznego Gminy Grodzisk Mazowiecki dzięki adaptacji zabytkowych obiektów na potrzeby kulturalne”. Celem projektu jest rozwój zasobów kulturalnych w kontekście potencjału turystycznego. Data podpisania umowy o dofinansowanie: 28.03.2017 r.
Koszt robót budowlanych wynosi ponad 2,5 mln PLN, z czego ok. 1,2 mln PLN jest dofinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Termin zakończenia prac budowlanych: Listopad 2020 r.