Plany Komisji Europejskiej, która chce, aby do 2050 r. Europa stała się neutralna dla klimatu, wiążą się z koniecznością ograniczania emisji CO2 pochodzącego ze spalania paliw kopalnych. Tymczasem na terenie Unii Europejskiej funkcjonuje obecnie 217 elektrowni węglowych oraz 128 kopalń węgla kamiennego i brunatnego rozlokowanych w 41 regionach w 12 państwach członkowskich UE, w tym również w Polsce.

Polskich regionów górniczych jest sześć - zalicza się do nich województwa: śląskie, małopolskie, lubelskie, łódzkie, dolnośląskie i wielkopolskie.

Zmiana modelu gospodarczego tych regionów była jednym z tematów posiedzenia Komisji Środowiska, Zmiany Klimatu i Energii (ENVE) Europejskiego Komitetu Regionów, które odbywa się w środę w Bukareszcie. Rumunia, która obecnie przewodniczy posiedzeniom Rady Unii Europejskiej, a w związku z tym organizuje wiele unijnych konferencji, jest obok Polski jednym z krajów najbardziej narażonych na skutki transformacji energetycznej Wspólnoty.

Jak podkreślił obecny w Bukareszcie b. marszałek województwa łódzkiego, a obecnie radny tamtejszego sejmiku Witold Stępień, choć główne przesłanie KR brzmi: "czas na działanie", to równie istotną kwestią pozostaje zapewnienie wsparcia regionom górniczym i "wysokoemisyjnym". Jednym z takich miejsc jest woj. łódzkie, na terenie którego działa Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów oraz największa w Polsce i Europie elektrownia opalana węglem brunatnym - Elektrownia Bełchatów. Postulowane przez samorządowców wsparcie miałoby pomóc odpowiednio się przygotować do zmian powodowanych transformacją, również z perspektywy infrastruktury, a także łagodzić ich społeczne i gospodarcze skutki.

"Społecznościom tym należy zapewnić w szczególności wsparcie finansowe, dostęp do wiedzy i do innowacyjnych technologii" – zaznaczył Stępień. Dodał, że KR apeluje o przydział środków w wysokości 4,8 mld euro w ramach polityki spójności na lata 2021–2027 na wzmocnienie programów operacyjnych regionów węglowych. Przeznaczenie wsparcia w tej kwocie dla 41 regionów górniczych w ramach specjalnego funduszu na rzecz sprawiedliwej transformacji zaproponował Parlament Europejski.

Zdaniem Stępnia ważne jest ponadto, aby w ramach regionalnego kształcenia zawodowego zapewnić pracownikom przekwalifikowanie w kierunku "bardziej zrównoważonych" gałęzi przemysłu.

"Należy ustanowić regionalne centra innowacji w regionach węglowych, aby zgromadzić środowiska akademickie i przemysł, aby stworzyć przestrzeń do opracowania regionalnych strategii innowacji. (...) Należy też ustanowić program wymiany dla studentów, skupiający się w szczególności na transformacji energetyki (np. Erasmus+)" – ocenił.

Stępień jest autorem jednej z opinii przyjętych na środowym posiedzeniu przez komisję ENVE, dotyczącej innowacyjnej i zrównoważonej transformacji. Po zakończeniu prac w KR, który jest ciałem doradczym UE, opinia trafi do Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej i Rady UE, jako oficjalne stanowisko unijnych samorządowców.

Związane z KE Wspólnotowe Centrum Badawcze szacuje, że sektor węglowy zatrudnia obecnie ok. 240 tys. osób w kopalniach i w elektrowniach węglowych; niemal drugie tyle etatów jest z tym sektorem powiązanych. Większość miejsc pracy ulokowana jest w górnictwie węglowym (185 tys.), z czego około połowa - w Polsce.

Unijne plany redukcji emisji gazów cieplarnianych wiążą się z realizacją światowego porozumienia klimatycznego z Paryża. Unijni samorządowcy od lat naciskają, by Wspólnota zwiększała "poziom ambicji" w dziedzinie klimatu i jednocześnie apelują o większą rolę miast i regionów w realizacji celów klimatycznych oraz odpowiednie jej wsparcie, zarówno finansowe, jak i technologiczne.

Jedną z inicjatyw KE w odniesieniu do transformacji energetycznej jest uruchomiona pod koniec ub.r. platforma regionów górniczych mająca ułatwić tworzenie projektów i długoterminowych strategii, a w przyszłości – specjalnego wsparcia finansowego na przechodzenie z gospodarki opartej na paliwach kopalnych na gospodarkę bardziej zrównoważoną.

Transformacja na szczeblu lokalnym będzie tematem cyklu debat w ramach konferencji SET-Plan, która rozpoczęła się w stolicy Rumunii w środę po południu i potrwa do piątku. Konferencję organizuje Komitet Regionów we współpracy z Komisją Europejską, rumuńską prezydencją i Stowarzyszeniem Gmin Rumuńskich.

Z Bukaresztu Mateusz Kicka (PAP)

kic/ ulb/ kar/