KE zakłada, że zasady te zmobilizują inwestycje publiczne i pomogą uruchomić fundusze prywatne przy pomocy unijnych instrumentów finansowych, w szczególności InvestEU, prowadząc do inwestycji o wartości co najmniej 1 bln euro.

Wprawdzie wszystkie regiony i sektory będą musiały wnieść swój wkład w transformację, jednak skala wyzwania nie jest wszędzie taka sama. Niektóre regiony będą szczególnie narażone na negatywny wpływ zjawisk, a przemiany gospodarcze i społeczne będą tam szczególnie głębokie. Specjalne wsparcie finansowe i praktyczne z mechanizmu sprawiedliwej transformacji przeznaczone zostanie na pomoc pracownikom i uruchamianie koniecznych inwestycji na tych obszarach - deklaruje Komisja.

Plan Inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu udostępni finansowanie unijne oraz stworzy ramy ułatwiające i pobudzające inwestycje publiczne i prywatne, niezbędne do przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu, zieloną, konkurencyjną i sprzyjającą włączeniu społecznemu. W wymiarze finansowym w planie przewidziano uruchomienie w tym dziesięcioleciu zrównoważonych inwestycji o wartości co najmniej 1 biliona euro. KE uważa, że większy niż kiedykolwiek dotąd udział w budżecie UE wydatków przeznaczonych na działania służące klimatowi i ochronie środowiska pomoże przyciągnąć prywatne finansowanie; główną rolę w tym zakresie będzie odgrywał Europejski Bank Inwestycyjny;

Unijne instytucje zaoferują zachęty służące do uruchomienia i przekierowania inwestycji publicznych i prywatnych. UE dostarczy inwestorom narzędzi przez nadanie zrównoważonemu finansowaniu głównego znaczenia w systemie finansowym. Wspólnota ułatwi też zrównoważone inwestycje publiczne przez zachęcanie do ekologicznego planowania budżetu i zielonych zamówień publicznych oraz przez opracowanie sposobów uproszczenia procedur zatwierdzania pomocy państwa dla regionów objętych sprawiedliwą transformacją.

Ponadto Komisja zapewni organom publicznym i promotorom projektów wsparcie w planowaniu, opracowaniu i realizacji zrównoważonych projektów.

Kluczowym narzędziem służącym zapewnieniu, by transformacja na rzecz gospodarki neutralnej dla klimatu przebiegała w sposób sprawiedliwy, nie pozostawiając nikogo w tyle, ma być Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji. Chodzi tu o ukierunkowane wsparcie regionów najbardziej dotkniętych negatywnymi społeczno-gospodarczymi skutkami transformacji i złagodzenie tych skutków. KE przewiduje, że w latach 2021–2027 uda się uruchomić co najmniej 100 mld euro na uruchomienie inwestycji niezbędnych, aby udzielać wsparcia pracownikom i społecznościom, których funkcjonowanie zależy od łańcucha wartości paliw kopalnych.

Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji będzie opierał się na trzech źródłach finansowania. Po pierwsze będzie to Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, który otrzyma nowe środki UE w wysokości 7,5 mld euro. Powiększą one kwotę środków przewidzianych we wniosku Komisji dotyczącym następnego długoterminowego budżetu UE. Aby wykorzystać przynależne im środki z Funduszu, państwa członkowskie będą musiały wskazać kwalifikujące się obszary w tzw. terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji. Będą musiały się także zobowiązać, że do środków z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji państwa członkowskie dołożą taką samą kwotę ze środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus oraz udostępnią dodatkowe zasoby krajowe. Z propozycji KE wynika, że z owych 7,5 mld euro nowych środków Polska otrzyma ok. 2 mld euro.

Fundusz będzie przede wszystkim służył do udzielania dotacji regionom. Będzie np. wspierał pracowników w rozwijaniu umiejętności i kompetencji potrzebnych w przyszłości na rynku pracy, a także pomagał małym i średnim przedsiębiorstwom, start-upom i inkubatorom przedsiębiorczości przy tworzeniu nowych możliwości gospodarczych w tych regionach. Będzie również wspierał inwestycje służące przechodzeniu na czystą energię, np. zwiększające efektywność energetyczną.

Drugim źródłem finansowania w ramach Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji ma być specjalny system w ramach InvestEU, dzięki któremu mają być uruchomione inwestycje o wartości do 45 mld euro. Chodzi tu o przyciąganie prywatnych inwestycji, m.in. w zrównoważoną infrastrukturę energetyczną i transportową, przynoszących korzyści dotkniętym regionom i pomoc tym gospodarkom w znalezieniu nowych źródeł wzrostu.
 
W Europejskim Banku Inwestycyjnym utworzony zostanie fundusz pożyczkowy dla sektora publicznego, np. na inwestycje w sieci ciepłownicze czy renowację budynków, gwarantowany przez budżet UE. W ten sposób uruchomione mają być inwestycje o wartości 25–30 mld euro. W marcu Komisja ma przedstawić projekt rozporządzenia ustanawiający taki instrument.

Według propozycji KE ze 100 mld euro, które w przyszłej prerspektywie finansowej zostaną zmobilizowane przez Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji, do Polski ma trafić ponad 27 mld euro. To zdecydowanie najwięcej ze wszystkich państw członkowskich.

Jak tłumaczą służby prasowe KE, w Mechanizmie Sprawiedliwej Transformacji chodzi o coś więcej niż finansowanie; za pośrednictwem platformy sprawiedliwej transformacji Komisja będzie udzielać państwom członkowskim i inwestorom pomocy technicznej oraz dbać o zaangażowanie zainteresowanych społeczności, władz lokalnych, partnerów społecznych i organizacji pozarządowych. Mechanizm będzie obejmował solidne ramy zarządzania oparte na tzw. terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji.

Komentując plany Komisji Europejskiej, jej szefowa Ursula von der Leyen podkreśliła, że skala stojącej przed Unią transformacji jest bezprecedensowa. "Okaże się ona skuteczna tylko wtedy, gdy będzie miała sprawiedliwy charakter i będzie możliwa dla wszystkich. Będziemy wspierać społeczności i regiony UE, które będą musiały włożyć więcej wysiłku w tę transformacji, tak by nie pozostawić nikogo w tyle. Z Europejskim Zielonym Ładem wiążą się duże potrzeby inwestycyjne, które staną się dla nas nowymi szansami. Przedstawiony plan, który ma uruchomić co najmniej 1 bln euro, będzie wskazywać kierunek i wyzwoli falę zielonych inwestycji" - dodała.

11 grudnia KE przedstawiła Parlamentowi projekt pn. Europejski Zielony Ład, będący wyrazem aspiracji, aby do 2050 r. Europa stała się pierwszym blokiem państw neutralnym dla klimatu. Zobowiązała się jednocześnie do opracowania planu inwestycyjnego, umożliwiającego kierowanie na cele bezpośrednio i pośrednio związane z ochroną klimatu co najmniej 260 mld euro rocznie do 2030 roku. W ciągu 100 dni cały projekt Zielonego Ładu ma znaleźć odzwierciedlenie w unijnym prawodawstwie.

woj/