Według europarlamentu, chociaż nadal nie znamy wszystkich konsekwencji kryzysu COVID-19, pandemia prawdopodobnie znacząco wpłynie na wskaźniki urodzeń i zgonów, a także przepływy migracyjne w Europie.

Trendy demograficzne w UE

PE zaznacza, że w Unii zachodzi proces wyludniania się niektórych regionów - odnotowywane są znaczne spadki populacji, zwłaszcza w Europie Wschodniej i Południowej – spowodowane połączeniem wewnątrzunijnej migracji z tych obszarów i niskich współczynników dzietności.

Od lat dostrzegalne jest też zjawisko drenażu mózgów, w efekcie którego „regiony wysyłające” tracą wysoko wykwalifikowane osoby na korzyść „regionów przyjmujących” w wyniku stałej emigracji.

Widoczna jest też luka między obszarami miejskimi a wiejskimi. Jak wynika z raportu Biura Analiz Parlamentu Europejskiego, obszary wiejskie zajmują więcej niż 90 proc. terytorium UE, ale są zamieszkane jedynie przez ok. 30 proc. ludności UE.

Do tego dochodzi proces starzenia się społeczeństwa - przewiduje się, że ze względu na wydłużającą się średnią długość życia, do 2070 r. 30,3 proc. populacji UE będzie w wieku 65+ (w porównaniu z 20,3 proc. w 2019 r.).

W UE notowany jest też spadek liczby ludności. W 2015 r. nastąpił pierwszy naturalny spadek liczby ludności (odnotowano więcej zgonów niż urodzeń). Oczekuje się, że w dłuższej perspektywie populacja UE znacznie się zmniejszy.

Parlament Europejski podkreśla, że regiony o szybko zmniejszającej się liczbie ludności borykają się z poważnymi lukami w świadczeniu usług socjalnych (w zakresie opieki zdrowotnej czy kultury), łączności fizycznej (transport) i w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych, edukacji i w możliwościach zatrudnienia.

Główne przyczyny regionalnych zmian demograficznych

Według PE, regiony wyludnione to często obszary wiejskie lub poprzemysłowe o niskich dochodach, z niewielkimi perspektywami dla aktywnej części populacji. Odpływ młodszych, wykwalifikowanych pracowników ma ponadto negatywny wpływ na starzenie się populacji, wymianę pokoleń i rozwój rolnictwa. 

Europarlament wskazuje, że swobodny przepływ pracowników jest jedną z czterech swobód UE i jej jednolitego rynku. Kryzys gospodarczy w 2008 r. spowodował jednak odpływ młodych, wykształconych specjalistów z Europy południowej i wschodniej do Europy północno-zachodniej.

„Kryzys koronawirusowy prawdopodobnie będzie sprzyjał temu trendowi. Oczekuje się, że zmniejszona aktywność gospodarcza i bezrobocie spowodują nową falę migracji młodych ludzi, zarówno wewnątrz państw członkowskich, jak i pomiędzy nimi” – ocenia PE.

PE: demografia musi być priorytetem jak klimat

Europosłowie chcą, aby wyzwanie demograficzne było priorytetem dla Unii Europejskiej, obok kwestii klimatycznych i transformacji cyfrowej. Według europarlamentu, skoordynowane podejście - włączające zasady zrównoważonego rozwoju, ekologizacji i cyfryzacji do różnych polityk UE - również przyczyniłoby się do odwrócenia negatywnych trendów demograficznych.

PE ocenia, że równie ważne w reagowaniu na zmiany demograficzne są władze krajowe i lokalne. Jako partnerzy w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności są na najlepszej pozycji do opracowania planów odbudowy dla najbardziej dotkniętych regionów.

Według Parlamentu, UE w swojej strategii mobilności nie powinna zaniedbywać regionów wiejskich i oddalonych - sieci transportowe mogą powstrzymać wyludnianie poprzez wzmocnienie połączeń między obszarami wiejskimi a miejskimi.

Eurodeputowani uważają ponadto, że ważną rolę w walce z depopulacją mogłaby odegrać turystyka wiejska poprzez wspieranie tworzenia miejsc pracy oraz gospodarczego i demograficznego zróżnicowania obszarów wiejskich.

PE zauważa też, że pandemia ujawniła przepaść cyfrową, która w szczególności dotyka ludzi starszych i mieszkających w regionach słabiej rozwiniętych, co powinny zniwelować inwestycje w sektor cyfrowy. Natomiast powszechność pracy zdalnej podczas kryzysu COVID-19 może – w ocenie europarlamentu -  pomóc odwrócić tendencje wyludniania obszarów wiejskich, umożliwiając młodym, wykształconym ludziom pozostanie na terenach, które w innym razie by opuścili.

kic/