Badania pokazują poprawę sytuacji przedsiębiorstw we wszystkich głównych obszarach interwencji: konkurencyjności, internacjonalizacji oraz innowacyjności.

Raport omawia efekty interwencji publicznych zrealizowanych w ramach: Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (POIR), Programu Operacyjnego Polska Wschodnia (POPW) oraz 16 regionalnych programów operacyjnych.

Autorzy opracowania wskazują, że badania przeprowadzone na próbie 3768 respondentów (wywiady wspomagane komputerowo i telefonicznie - CAWI/CATI) ujawniły poprawę sytuacji przedsiębiorstw we wszystkich głównych obszarach interwencji: 70 proc. przedsiębiorstw objętych interwencją w ramach trzech rodzajów programów ogółem (POIR, POPW, poszczególne RPO) wskazało na wzrost przychodów ze sprzedaży, 67 proc. – na poprawę wyniku finansowego, 60 proc. – na poprawę produktywności, a 46 proc. – na poprawę poziomu zatrudnienia.

"Porównanie z grupą kontrolną wskazuje, że efekt netto tych zmian był znaczący i wyniósł odpowiednio 22 punkty procentowe., 23 pp., 20 pp. i 22 pp." - wyliczono w analizie.

W kwestii internacjonalizacji największą poprawę odnotowano w liczbie nowych produktów i usług wprowadzonych na rynki zagraniczne oraz liczbie pozyskanych klientów na rynkach zagranicznych – w obu wypadkach dodatnią zmianę odnotowało 33 proc. badanych, a efekt netto wyniósł 21 pp. Najmniej zmian (u 13 proc. respondentów; efekt netto na poziomie 8 pp.) zaobserwowano z kolei w wielkości zagranicznych inwestycji. Te jednak jak podkreślają autorzy raportu - "są szczególnym rodzajem internacjonalizacji i wpisują się w strategię jedynie wybranych przedsiębiorstw".

Jeśli chodzi o innowacyjność, największa poprawa nastąpiła "w wiedzy pracowników pozyskanej od partnerów oraz w poziomie zaawansowania technologicznego produktów" (poprawa obu wskaźników odnotowana u 52 proc. respondentów; efekt netto na poziomie 19 pp. w pierwszym obszarze i 22 pp. w drugim).

W najmniejszym zaś stopniu interwencję w ramach polityki spójności widać w obszarze zabezpieczenia praw własności intelektualnej rozwijanych rozwiązań (poprawa zaobserwowana przez 27 proc. respondentów; efekt netto na poziomie 15 pp.).

W ramach wzmacniania konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw w perspektywie finansowej 2014-2020 wsparto łącznie 33 tys. 262 projekty. Ich łączna wartość to ponad 59 mld zł, a wkład UE - 34 mld zł, co stanowi ok. 56 proc. całkowitej wartości projektów.

Największą liczbę projektów odnotowano w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój (7399). Tam też była najwyższa alokacja na wzmacnianie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw (tzw. cel tematyczny 3 - CT3) spośród wszystkich analizowanych programów operacyjnych. Najmniejszą liczbę projektów realizuje się w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Lubuskie 2020 (181), będącego na przedostatnim miejscu pod względem wartości alokacji na realizację tego celu – mniejszą alokację na wsparcie przedsiębiorczości przeznaczono jedynie w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Opolskiego.

Bardzo zróżnicowana jest także liczba projektów realizowanych w poszczególnych województwach (uwzględniając projekty RPO, POIR oraz POPW realizowane w danym regionie). Różnica między województwem z największą liczbą projektów (lubelskie – 4 tys. 940 projektów), a województwem z najmniejszą ich liczbą (lubuskie – 328) wynosi aż ponad 4,6 tys.

312 projektów realizowanych w ramach wsparcia przedsiębiorczości miało skalę krajową.

Z badania wynika, że w ramach CT3 największy wpływ bezpośredni na powstawanie przedsiębiorstw miał POPW. Wpływ RPO na tę kwestię jest znikomy.

"Z badań ilościowych wśród beneficjentów i odbiorców wsparcia wynika, że sama perspektywa otrzymania środków z UE nie jest istotnym czynnikiem, który decyduje o założeniu przedsiębiorstwa. Elementami, które mogą zachęcać potencjalnych przedsiębiorców do założenia działalności gospodarczej, są kompleksowy program akceleracji i przejrzysta ścieżka dalszego wsparcia, którą zastosowano w POPW – w ramach tzw. Platform startowych dla nowych pomysłów" - wyjaśniają to zjawisko autorzy analizy.

Badanie wskazuje ponadto, że interwencje podejmowane w ramach CT 3 polityki spójności UE "stały się istotnym czynnikiem zmniejszającym problemy beneficjentów i zaspokającym ich potrzeby rozwojowe".

Autorzy badania zauważają jednocześnie, że interwencje ukierunkowane na wsparcie przedsiębiorstw i przedsiębiorczości zrealizowane w ramach CT 3 okazały się komplementarne z innymi interwencjami polityki spójności, ze szczególnym naciskiem na badania i rozwój oraz wsparcie zatrudnienia.

Jedną z rekomendacji jaka wyłania się z ewaluacji jest umożliwienie realizowania na przyszłość  projektów dwufunduszowych, w których "inwestycji w środki trwałe/wdrożenie innowacji itd. towarzyszyłyby określone działania miękkie, zwiększające kompetencje/umiejętności i pozwalające lepiej wykorzystać lub dalej stymulować otrzymany impuls prorozwojowy".

"Głównym wnioskiem z zakresu synergii interwencji ukierunkowanych na wsparcie przedsiębiorstw i przedsiębiorczości zrealizowanych w ramach polityki spójności 2014-2020 oraz pozostałych interwencji polityki spójności jest przekonanie, że liczba projektów oraz wysokość środków zainwestowana pośrednio w przedsiębiorstwa w ramach pozostałych celów tematycznych mogła być de facto silniejszym impulsem rozwojowym dla gospodarki niż sam CT 3. Z tego względu, badając w przyszłości wpływ polityki spójności na rozwój konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, należy go estymować w zakresie wpływu bezpośredniego oraz pośredniego, gdzie na ten drugi składają się wszystkie FE wprowadzone do gospodarki (również np. w postaci zamówień publicznych realizowanych przez przedsiębiorstwa w ramach projektów beneficjentów z sektora publicznego)" - zauważają autorzy badania.

Badanie ewaluacyjne było realizowane od 11 października 2022 roku do 25 kwietnia 2023 roku. Objęto nim wszystkie interwencje zrealizowane w ramach tzw. celu tematycznego 3 polityki spójności (wzmacnianie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw) w perspektywie 2014-2020 do 30 września 2022 roku.

W ewaluacji zastosowano zarówno metody jakościowe (IDI z przedstawicielami IZ/IP, FGI z przedsiębiorcami korzystającymi ze wsparcia, analiza danych zastanych wraz z przeglądem systematycznym, studia przypadków, panel ekspertów), jak i ilościowe (analizy kontrfaktyczne, badania CAWI/CATI z beneficjentami, odbiorcami wsparcia oraz niebeneficjentami, analizy statystyczne i ekonometryczne). Całość raportu dostępna jest na stronie ewaluacja.gov.pl

js/