W latach 2004-2020 37 proc. funduszy przeznaczanych na inwestycje przez polskie samorządy pochodziło z unijnych dotacji. Łączne wydatki majątkowe jednostek samorządu terytorialnego wyniosły 611,6 mld zł, z czego 226,3 mld zł przekazała UE. Ze źródeł krajowych samorządy otrzymały 57 mld zł dotacji.
Jak wynika z podsumowania opublikowanego na stronie ZMP, ze wsparcia z UE najbardziej korzystały samorządy województw, dla których stanowiło ono 62,1 proc. całości wydatków inwestycyjnych. W przypadku miast na prawach powiatu było to 43,9 proc., gmin wiejskich – 40,7 proc., gmin miejsko-wiejskich – 36 proc., gmin miejskich – 32,2 proc., a powiatów – tylko 19 proc.
Na koniec 2020 roku zadłużenie JST osiągnęło blisko 90 mld zł (dla porównania w 2004 roku wynosiło ono 19,1 mld zł). Samorządy zaciągnęły w latach 2004 - 2020 zobowiązania (kredyty, pożyczki, obligacje) w wysokości 206,8 mld zł, natomiast spłaciły kredyty i pożyczki w łącznej kwocie 134,1 mld zł. Koszty obsługi długu wyniosły w tym okresie 31 mld zł.
W 2020 roku relacja długu do dochodów osiągniętych w tym roku najmniej korzystnie przedstawiała się w miastach na prawach powiatu (42,9 proc.). W województwach było to 29,2 proc., w gminach miejsko-wiejskich – 25,2 proc., w gminach wiejskich – 25 proc., w gminach miejskich – 20,2 proc., a w powiatach – 18,8 proc.
Nadwyżka operacyjna netto (po odjęciu kwot spłat długu), czyli wolne środki na rozwój, wyniosła łącznie w ciągu tego okresu (narastająco) 137,2 mld zł.
Dotacje unijne, w znacznej większości przeznaczone na inwestycje, zasilały także wydatki bieżące JST w tych dziedzinach, które były ujęte w priorytetach UE, ustalanych dla kolejnych perspektyw finansowych. Łącznie w okresie członkostwa Polski w Unii wyniosły one 50,5 mld zł, z czego połowę (25,3 mld zł) wydały województwa.
W opracowaniu zwraca się uwage, że wsparcie z funduszy europejskich, generujące prawie dwukrotnie większe wydatki inwestycyjne (wkład własny, koszty niekwalifikowane), ma niebagatelne znaczenie jakościowe. Wynika ono ze stawianych przez Unię Europejską wymagań, wynikających z przyjętych przez społeczność europejską priorytetów, dotyczących ochrony środowiska i klimatu, rozwoju sieci transportowych, dostępności mieszkańców do wysokiej jakości usług publicznych. Sprzyja to szybszemu nadrabianiu zapóźnień cywilizacyjnych okresu PRL-u, ułatwiając polskim regionom spełnienie kryteriów konwergencji. Obecnie trzy polskie województwa przeszły z grupy regionów słabo rozwiniętych do kategorii regionów przejściowych.
Formalnie do końca roku 2023 jest realizowana obecna perspektywa finansowa UE, obejmująca lata 2014-2020, w ramach której do dyspozycji Polski jest 82,5 mld euro. Do samorządów zaadresowano większość środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), uzupełnionych częściowo z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), w postaci 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), w ramach których dofinansowanie z UE wynosi 31,15 mld euro.
Aktualnie wartość podpisanych umów wynosi 522,5 mld zł, w tym dofinansowanie z UE osiągnęło 318 mld zł.
We wcześniejszych okresach finansowych do Polski z UE trafiało odpowiednio: 14,06 mld euro (lata 2004-2006) i 67,9 mld euro (2007-2013).
woj/