Unijne instytucje, jak wynika ze sprawozdania pięciu przewodniczących, naciskają na reformę UGW; problem w tym, że polityka gospodarcza w UE należy do kompetencji państw członkowskich. Jak ocenia biuro analiz Parlamentu Europejskiego, obecnie sytuacja rozwija się w kierunku dwóch strategii politycznych i dzieli państwa członkowskie na dwie grupy: te, które nadają priorytet środkom podziału ryzyka (np. Francja), i te, które opowiadają się za dalszymi inicjatywami na rzecz ograniczenia ryzyka (np. Niemcy). W wyniku braku konsensusu Rada Europejska nie była dotąd w stanie dojść do porozumienia.

Już w 2011 roku instytucje europejskie rozpoczęły podwójny proces: podjęto inicjatywy mające na celu wzmocnienie ram zarządzania gospodarczego i nadzoru bankowego w strefie euro i jednocześnie rozpoczęto dyskusje nt. możliwych sposobów zmniejszenia rozbieżności gospodarczych między państwami członkowskimi, oferowania zachęt do zmniejszenia i podziału ryzyka, zwiększenia przejrzystości procesu sprawowania rządów oraz zapewnienia demokratycznej rozliczalności. W tych obszarach podjęto w ostatnich latach szereg inicjatyw, które nie wymagały zmian w unijnych traktatach.

M.in. Parlament Europejski wystosował opinię, że strefa euro potrzebuje zdolności budżetowej opartej na prawdziwych zasobach własnych oraz potrzebuje europejskiego organu skarbu mającego zdolność do zaciągania  kredytów. Ponadto wezwał do włączenia paktu fiskalnego do ram prawnych UE oraz włączenia Europejskiego Mechanizmu Stabilności (EMS) i jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji do prawa Unii. PE chce też utworzenia stanowiska unijnego ministra finansów i domaga się uczestniczenia w mechanizmie kontroli demokratycznej wszystkich aspektów UGW. Minister finansów byłby odpowiedzialny za funkcjonowanie EMS oraz innych funduszy wzajemnych, w tym za zdolność budżetową; byłby jedynym przedstawicielem zewnętrznym strefy euro w organizacjach międzynarodowych.

Komisja Europejska w końcu 2017 roku przedstawiła wniosek dotyczący utworzenia Europejskiego Funduszu Walutowego, osadzonego w ramach prawnych Unii; zaproponowała też włączenie istoty Traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w unii gospodarczej i walutowej do ram prawnych Unii. W maju 2018 roku Komisja wystąpiła z wnioskiem dotyczącym rozporządzenia w sprawie utworzenia Programu wspierania  reform – nowego instrumentu obejmującego wszystkie państwa członkowskie UE. Inny wniosek dotyczył rozporządzenia w sprawie  ustanowienia Europejskiego Instrumentu Stabilizacji Inwestycji, który uzupełnia istniejące instrumenty na szczeblu krajowym i europejskim w celu amortyzacji znaczących wstrząsów makroekonomicznych w strefie euro i krajach uczestniczących w europejskim mechanizmie kursowym (ERM II).

Postępy we wszystkich tych dziedzinach będą zależały od działań, jakie Parlament i pozostałe instytucje unijne podejmą w tej kadencji.

Biuro analiz PE przytoczyło dane z badań Eurobarometru z lat 2016 i 2018. Wynika z niego, że odsetek obywateli, którzy chcieliby, aby UE była bardziej aktywna w obszarze polityki  gospodarczej, wzrósł z 52 do 58 proc. Ta  tendencja wystąpiła w prawie wszystkich państwach członkowskich. Największy wzrost odnotowano w Polsce (14 pkt. proc.) oraz Niemczech i Rumunii (po 13 pkt. proc.). Na drugim biegunie znalazły się Francja, Włochy i Estonia, gdzie odnotowano nieznaczny spadek, oraz Finlandia, w przypadku której spadek wyniósł 5 pkt. proc.

woj/