Rozporządzenie zobowiązuje państwa członkowskie UE, by zachowywały prawa dziecka do tożsamości kulturowej, religijnej i językowej w postępowaniach o ustanowienie pieczy zastępczej. Chodzi o to, by dzieci trafiały do rodzin z podobnego kręgu kulturowego. Najlepiej jeśli są to krewni z kraju pochodzenia dzieci. Do tej pory zasada ta nie była w praktyce respektowana, choć wynika z Konwencji ONZ o prawach dziecka.

Nowe rozporządzenie zakłada, że działania w celu zapewnienia praw dziecka do tożsamości narodowej, kulturowej, religijnej i językowej mają być podejmowane na jak najwcześniejszym etapie postępowań. Służyć temu będzie zaproponowany przez Polskę mechanizm informacyjny. Państwo, w którym dziecko przebywa, będzie powiadamiać o wszczętej procedurze państwo, z którym dziecko ma istotny związek. Szybka informacja pozwoli na ustalenie i wskazanie np. krewnych dziecka, którzy są gotowi do podjęcia się opieki nad nim.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Michał Wójcik podkreślił, że nowelizacja rozporządzenia umożliwi skuteczniejszą ochronę praw dziecka. "Jeśli dziecko będące np. chrześcijaninem trafi do rodziny muzułmańskiej, będzie to złamanie praw tego dziecka i postanowień znowelizowanego rozporządzenia. Jeśli jakieś państwo będzie łamało ten przepis, to będzie można w końcu skutecznie egzekwować prawa dziecka. Ochrona jest tu bardzo daleko idąca" - podkreśla wiceminister.

Resort zaznacza też, że to sprawa niezwykle ważna dla wielu polskich rodzin żyjących w krajach UE. Ministerstwo Sprawiedliwości udziela pomocy polskim obywatelom, gdy za granicą są pozbawiani praw do wychowywania własnych dzieci, a dziecko trafia często do rodziny, w której nie mówi się w języku polskim. Pomoc ta była jednak utrudniona, bo prośby o interwencję docierały do Ministerstwa Sprawiedliwości zazwyczaj, gdy dana sprawa była już zaawansowana, a dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej.

Ponadto nowelizacja doprecyzowuje przepisy umożliwiające dziecku wyrażenie swojego zdania; wprowadza obowiązek dopilnowania, by ta możliwość była rzeczywista i skuteczna. Doprecyzowane zostały zasady postępowania w przypadku uprowadzenia dziecka do innego państwa UE; pojawiły się np. konkretne terminy zmuszające do jak najszybszego rozpatrzenia sprawy.

Projekt Komisja przedstawiła w czerwcu 2016 roku. Podlegał on specjalnej procedurze ustawodawczej, która wymaga jednomyślności w Radzie i uprzednich konsultacji z Parlamentem Europejskim. W przyjmowaniu i stosowaniu rozporządzenia uczestniczą wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Danii. Parlament Europejski dwukrotnie wydawał opinię nt. nowelizacji - w styczniu 2018 roku i w marcu tego roku.

Nowe przepisy zaczną obowiązywać 3 lata po publikacji w Dzienniku Urzędowym UE.

woj/