Fundusze Europejskie z RPO 2014-2020 przyczyniły się do ograniczenia problemów społecznych na obszarach kryzysowych, zdegradowanych i peryferyjnych woj. mazowieckiego - to główna ocena badania ewaluacyjnego, zrealizowanego na zlecenie samorządu Mazowsza.
Eksperci z firmy badawczo-doradczej ECORYS oraz Instytutu Rozwoju Miast i Regionów przeanalizowali wpływ działań rewitalizacyjnych finansowanych z unijnej perspektywy finansowej 2014-2020 na jakość życia mieszkańców mazowieckich gmin, zarówno w kontekście przedsięwzięć infrastrukturalnych, jak i tych o charakterze społecznym.
"Ocena skuteczności udzielonego wsparcia w obszarze rewitalizacji wskazuje na wysoki poziom osiągniecia wartości docelowych wskaźników programowych przypisanych do głównych działań rewitalizacyjnych. Badanie wykazało, iż zrealizowane projekty w znacznym stopniu przyczyniają się do ożywienia obszarów marginalizowanych dzięki przywróceniu lub nadaniu im nowych funkcji (najczęściej funkcji społecznych, kulturalnych, rekreacyjnych i edukacyjnych). Przedsięwzięcia, zwłaszcza te współfinansowane ze środków EFS, wpływają również na zwiększenie szans na zatrudnienie osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Zrealizowane projekty rewitalizacyjne przyczyniły się także w znacznym stopniu do poprawy jakości życia mieszkańców oraz zwiększenia spójności społecznej" - czytamy w obszernym raporcie z badania.
Jego autorzy wskazują też na inne efekty projektów rewitalizacyjnych, jak poprawa estetyki przestrzeni publicznej i stworzenie możliwości integracji społecznej, poprawa bezpieczeństwa i komfortu zamieszkania w zmodernizowanych budynkach, poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez mniejszą emisję zanieczyszczeń oraz, w mniejszym stopniu, rozwój przedsiębiorczości. Podkreślają, że zasięg projektów obejmuje zwykle cały obszar rewitalizacji lub całą gminę, a osiągnięcie podobnych efektów przy pomocy zwrotnych instrumentów finansowych nie byłoby możliwe z uwagi na ograniczone możliwości budżetowe beneficjentów.
Jak wynika z badań, w 40 proc. mazowieckich gmin podejmujących inicjatywy rewitalizacyjne w ramach RPO WM 2014-2020, zrealizowano jeden projekt, a taka sytuacja najczęściej miała miejsce w gminach wiejskich. 35 proc. gmin podjęło dwa przedsięwzięcia; najczęściej były to gminy miejsko-wiejskie. Większe liczby projektów wykonywały głównie gminy miejskie (od 3 do 11 projektów).
Ponad połowa (55 proc.) projektów rewitalizacyjnych realizowana była w partnerstwie. Najwięcej takich projektów dotyczy aktywizacji społeczno-zawodowej osób wykluczonych i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu oraz rewitalizacji obszarów zmarginalizowanych. Eksperci wskazują, że korzyści wynikające z partnerstwa to przede wszystkim zwiększenie efektów projektów, uzyskanie efektu synergii, większy zasięg i zakres projektu, a także kompleksowość wsparcia.
Jak czytamy w raporcie, rozwiązanie przyjęte w Programie, służące wsparciu rewitalizacji w zakresie środków z budżetu państwa, zostało nazbyt rozproszone. Z uwagi na brak realizacji wskaźników programowych związanych z celami w zakresie rewitalizacji rezultaty często okazywały się niewspółmierne w stosunku do przyznanych środków z budżetu państwa oraz nakładów poniesionych w celu rozliczenia tego typu wydatków.
Analitycy zwracają też uwagę, że nieadekwatnym rozwiązaniem w ramach RPO WM 2014-2020 było przyjęcie wspólnej puli środków dla gmin miejskich i wiejskich oraz brak rozróżnienia specyfiki poszczególnych typów gmin. Takie same warunki wsparcia oraz typy projektów możliwe do realizacji spowodowały brak możliwości realizacji części projektów na obszarach wiejskich. Inna intensywność procesów oraz inny sposób ich prowadzenia w miastach oraz na wsi prowadzi do wniosku o konieczności zastosowania podziału w ramach interwencji rewitalizacyjnej pod kątem poziomu urbanizacji obszarów.
Oceniono, że uzasadnione było zastosowanie trybu konkursowego dla projektów rewitalizacyjnych. Ten tryb stanowi czynnik motywujący do przygotowywania wysokiej jakości projektów, które jednocześnie stanowią najważniejsze inwestycje z punktu widzenia procesów rewitalizacji w gminach. Nie znaleziono natomiast uzasadnienia dla łączenia obu instrumentów terytorialnych, jakimi są rewitalizacja oraz ZIT/RIT. Dublowanie wsparcia w zakresie formuł realizujących odrębne cele powoduje ryzyko nieprawidłowego podejścia do
realizowanych projektów i rozmywania znaczenia poszczególnych instrumentów - ostrzegają eksperci.
Wśród rekomendacji dla zarządzających mazowieckimi programami unijnego wsparcia w kolejnej perspektywie finansowej znalazło się wprowadzenie do katalogu kosztów kwalifikowanych wydatków na zagospodarowanie terenu wokół budynków oraz prowadzenia konsultacji społecznych. Eksperci widzą też potrzebę stworzenia na etapie wnioskowania kryterium premiującego powiązanie projektów rewitalizacyjnych z przedsięwzięciami realizowanymi w ramach EFS, w szczególności uzasadnienie, w jaki sposób projekty wspólnie przyczynią się do ograniczenia ubóstwa lub wykluczenia społecznego oraz zwiększania szans na zatrudnienie mieszkańców.
woj/