Szczyt w stolicy Wielkopolski będzie głównym wydarzeniem procesu berlińskiego, któremu w tym roku nieformalnie przewodniczy Polska. Jest to inicjatywa państw członkowskich UE, której celem jest wspieranie wysiłków na rzecz zacieśnienia współpracy regionalnej i integracji europejskiej Bałkanów Zachodnich.

"Polska w pełni popiera europejskie aspiracje naszych partnerów z Bałkanów Zachodnich" – powiedział szef polskiej dyplomacji Jacek Czaputowicz po spotkaniu ministrów spraw zagranicznych na szczycie Bałkanów Zachodnich w Londynie.

Niemal rok temu Komisja Europejska opublikowała dokument strategiczny w sprawie rozszerzenia, w którym podaje rok 2025 jako przybliżoną datę przystąpienia Serbii i Czarnogóry do UE. Innymi krajami kandydującymi są Albania i Republika Macedonii Północnej. Bośnia i Hercegowina oraz Kosowo (nie wszystkie kraje UE uznają jego niepodległość) uważane są za potencjalnych kandydatów.

O członkostwo w UE może ubiegać się każde europejskie państwo, które szanuje demokratyczne wartości UE. Państwo takie musi także posiadać stabilne instytucje gwarantujące demokrację i rządy prawa, sprawną gospodarkę rynkową oraz zdolność do podejmowania i wykonywania obowiązków wynikających z członkostwa w UE. Przystąpienie do UE to skomplikowany proces.

Kraj zainteresowany przystąpieniem do UE musi zgłosić wniosek do Rady UE, która następnie zwraca się do Komisji Europejskiej o dokonanie oceny zdolności kandydata do spełnienia obligatoryjnych kryteriów. Jeżeli opinia Komisji jest pozytywna, Rada musi przyjąć mandat negocjacyjny. Wtedy następuje formalne otwarcie negocjacji, które prowadzone są w 35 obszarach tematycznych.

By dane państwo kandydujące mogło zostać członkiem UE, wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego. Posłowie do PE debatują nad rocznymi sprawozdaniami w sprawie poszczególnych państw członkowskich i przyjmują rezolucje w tej sprawie. Jest to okazja to wymiany poglądów i zidentyfikowania obszarów wymagających szczególnej uwagi.

Europosłowie z zadowoleniem przyjęli strategię Komisji Europejskiej ws. Bałkanów Zachodnich, jednocześnie podkreślając potrzebę reform w krajach regionu.

"Stabilność, dobrobyt i pokój na kontynencie można zapewnić tylko wtedy, gdy my, Unia Europejska, poprzemy te konkretne kraje, by sprostały różnym wyzwaniom strukturalnym i pokonały różne lokalne problemy" - powiedział sprawozdawca do spraw Serbii, niemiecki eurodeputowany David McAllister (Europejska Partia Ludowa).

Natomiast pochodzący z Wielkiej Brytanii sprawozdawca ds. Czarnogóry Charles Tannock (Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy) podkreślił, że "rok 2025 jest dość oddalony, ale nie możemy ignorować rosnącego sceptycyzmu w niektórych częściach UE wobec wszystkich przyszłych rozszerzeń, ze szczególnym niepokojem w kwestii korupcji i zorganizowanej przestępczości".

Po zakończeniu negocjacji zostaje podpisany traktat o przystąpieniu, który musi zostać ratyfikowany przez wszystkie państwa członkowskie UE oraz sam kraj kandydujący.

Czarnogóra i Serbia są liderami na drodze do członkostwa. W negocjacjach z Czarnogórą do końca 2017 r. otwarto 30 z łącznej liczby 35 rozdziałów negocjacyjnych. W przypadku Serbii, pierwsze dwa rozdziały, w tym rozdział poświęcony normalizacji stosunków z Kosowem, zostały otwarte w grudniu 2015 r., a do końca 2017 r. otwarto łącznie 12 rozdziałów negocjacyjnych. Pozostałe kraje wciąż przygotowują się lub nadal czekają w blokach startowych.

Państwa te już korzystają z funduszy UE, szczegółowych porad dotyczących polityki, a także umów o stabilizacji i stowarzyszeniu, zapewniających daleko idący dostęp do rynku wewnętrznego UE.

Współpraca regionalna i stosunki dobrosąsiedzkie znajdują się w centrum działań państw Bałkanów Zachodnich na drodze do UE, co również wymaga trwałego i prawdziwego pojednania. Dlatego podczas zeszłorocznego szczytu Bałkanów Zachodnich w Londynie przedstawiciele rządów omawiali kwestie dwustronne i związane z przeszłością, takie jak zbrodnie wojenne i problem osób zaginionych. Ponadto regionalne biuro ds. współpracy na rzecz młodzieży (RYCO) przedstawiło plan strategiczny na lata 2019–2021, którego celem jest dążenie do pojednania i współpracy młodzieży w regionie.

Gdy w 1951 roku kraje europejskie rozpoczęły współpracę gospodarczą, w procesie tym uczestniczyły jedynie Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Obecnie Unia liczy 28 państw członkowskich ((na razie Wielka Brytania pozostaje pełnoprawnym członkiem UE).

Mateusz Kicka
kic/