Wnioski ustawodawcze opracowuje Komisja Europejska - z własnej inicjatywy, na żądanie obywateli lub państw członkowskich oraz na wniosek innych unijnych instytucji, w tym Parlamentu Europejskiego. Taki wniosek jest przekazywany równocześnie PE, Radzie UE i parlamentom państw członkowskich. Jest to tzw. zwykła procedura ustawodawcza, która obowiązuje w 85 określonych obszarach polityki, obejmujących większość kompetencji UE. Wniosek KE to z reguły efekt różnorodnych konsultacji wewnątrz i na zewnątrz unijnych instytucji. Może dotyczyć rozporządzenia, dyrektywy lub decyzji. Każdorazowo publikowany jest w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Gdy przewodniczący Parlamentu Europejskiego otrzyma wniosek ustawodawczy, kieruje go do odpowiedniej, ze względu na tematykę, komisji parlamentarnej. Komisja wyznacza sprawozdawcę odpowiedzialnego za sporządzenie projektu sprawozdania, zawierającego poprawki do proponowanego tekstu. Następnie przeprowadza głosowanie nad tym sprawozdaniem i nad wszelkimi poprawkami zgłoszonymi przez innych posłów.

Parlament Europejski przeprowadza na posiedzeniu plenarnym debatę i głosowanie nad wnioskiem ustawodawczym na podstawie sprawozdania komisji oraz poprawek. W rezultacie powstaje stanowisko PE. Parlament może przyjąć wniosek bez zmian lub dokonać w nim poprawek. Procedura przewiduje, że przewodniczący PE może zwrócić się do Komisji Europejskiej o wycofanie wniosku. Stanowisko Parlamentu zostaje przekazane Radzie, która już wcześniej, równolegle do pierwszego czytania w Parlamencie, pracuje nad wnioskiem. Formalnie jednak może przeprowadzić "swoje" pierwsze czytanie dopiero na podstawie stanowiska Parlamentu.

Rada ma dwie możliwości - albo zatwierdza stanowisko PE i wówczas akt prawny zostaje przyjęty - albo wprowadza poprawki do stanowiska Parlamentu i kieruje je do drugiego czytania w PE.

Parlament Europejski ma trzy miesiące (z możliwością przedłużenia do czterech) na przeanalizowanie stanowiska Rady. Najpierw czynią to komisje, które wcześniej już zajmowały się projektem aktu ustawodawczego. Przygotowują one zalecenie, które trafia do drugiego czytania na posiedzeniu plenarnym PE.

W tym przypadku Parlament ma cztery możliwości. Najczęściej zatwierdza stanowisko Rady i akt zostaje przyjęty. Może też nie podąć decyzji w wyznaczonym terminie i akt zostaje przyjęty w wersji zmienionej przez Radę w jej pierwszym czytaniu. Trzecia możliwość to odrzucenie stanowiska Rady z pierwszego czytania; akt nie zostaje przyjęty i procedura dobiega końca. Parlament może wreszcie zaproponować poprawki do stanowiska Rady z pierwszego czytania i przekazać jej swoje stanowisko.

Rada także ma trzy miesiące (z możliwością przedłużenia do czterech) na przeanalizowanie stanowiska Parlamentu i uwzględnienie uwag Komisji Europejskiej dotyczących parlamentarnych poprawek.  Aby akt prawny został przyjęty Rada musi zatwierdzić wszystkie poprawki. Gdyby nie zatwierdziła, przewodniczący Rady, w porozumieniu z przewodniczącym PE, zwołują posiedzenie komitetu pojednawczego.

W jego skład wchodzą w równej liczbie posłowie do PE i przedstawiciele Rady. Komitet pojednawczy ma sześć (z możliwością przedłużenia do ośmiu) tygodni na podjęcie decyzji w sprawie wspólnego projektu, opartego na stanowiskach Parlamentu i Rady przedstawionych w drugim czytaniu. Jeżeli komitet nie zatwierdzi wspólnego projektu, akt ustawodawczy upada i procedura zostaje zakończona. Zgoda komitetu powoduje, że projekt jest przekazywany równocześnie obu instytucjom do trzeciego czytania.

Mają one sześć (czasami osiem) tygodni na podjęcie decyzji. Nie mogą jednak wprowadzać zmian do projektu. W Parlamencie głosowanie nad wspólnym projektem jest poprzedzone debatą na posiedzeniu plenarnym. By projekt stał się aktem ustawodawczym, wymagana jest zgoda obu instytucji wydana w terminie. W przeciwnym razie akt upada.

Prawo unijne wchodzi w życie po podpisaniu przez przewodniczących i sekretarzy generalnych Parlamentu Europejskiego i Rady oraz opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE.

woj/