Doroczna Nagroda im. Sacharowa za wolność myśli jest przyznawana osobom i organizacjom broniącym praw człowieka i podstawowych wolności od 1988 roku. Nazwano ją na cześć sowieckiego fizyka i dysydenta politycznego Andrieja Sacharowa.

Zwycięzca zostanie wybrany w dwóch etapach - 14 października parlamentarne komisje wyłonią trzech finalistów, natomiast 21 października szef Parlamentu Europejskiego David Sassoli i liderzy grup politycznych PE podejmą ostateczną decyzję, komu wręczyć nagrodę podczas ceremonii 15 grudnia w Strasburgu.

Nominacje do nagrody mogą zgłaszać grupy polityczne i grupy co najmniej 40 posłów do PE.

Aleksiej Nawalny

Nominowany przez grupy EPL i Renew Europe „za odwagę w walce o wolność, demokrację i prawa człowieka”, to rosyjski polityk opozycyjny, działacz antykorupcyjny i główny przeciwnik polityczny prezydenta Rosji Władimira Putina.

Nawalny osiągnął międzynarodowy rozgłos organizując demonstracje, ubiegając się o urząd prezydenta i opowiadając się za reformami przeciwko korupcji w Rosji. W sierpniu 2020 r. został otruty podczas podróży na Syberię. Po miesiącach rekonwalescencji w Berlinie wrócił do Moskwy w styczniu 2021 r. i został aresztowany. W lutym skazano go na 2,5 roku więzienia i osadzono w kolonii karnej o zaostrzonym rygorze. W kwietniu rozpoczął 23-dniowy strajk głodowy w proteście przeciwko brakowi opieki medycznej. W czerwcu 2021 r. rosyjski sąd zdelegalizował biura regionalne Nawalnego i jego Fundację Walki z Korupcją.

Afgańskie kobiety

Nominowane przez grupy S&D i Zielonych/WSE za „odważną walkę o równość i prawa człowieka”. Pod rządami poprzedniego reżimu talibów kobiety były skazane na przymusowe małżeństwa, wysoką śmiertelność przy porodzie, niski poziom umiejętności czytania i pisania, przymusowe testy na dziewictwo; nie mogły też podróżować bez mężczyzny. Po niedawnym powrocie talibów do władzy kobiety zostały ponownie wykluczone z rządu i edukacji, a ich prawa i wolności są zagrożone. Nominowane kobiety to:

- Shaharzad Akbar, przewodnicząca Afgańskiej Niezależnej Komisji Praw Człowieka (AIHRC);

- Mary Akrami, szefowa Sieci Kobiet Afgańskich;

- Zarifa Ghafari, burmistrzyni miasta Majdan Shar od 2018 r.;

- Palwasha Hassan, aktywistka i dyrektorka Centrum Edukacji Afgańskich Kobiet (AWEC);

- Freshta Karim, założycielka mobilnej biblioteki i orędowniczka edukacji i nauki;

- Sahraa Karimi, pierwsza kobieta prezes państwowej afgańskiej wytwórni filmowej;

- Metra Mehran, orędowniczka wzmacniania pozycji kobiet i edukacji oraz współzałożycielka Ruchu Feminine Perspectives;

- Horia Mosadiq, działaczka na rzecz praw człowieka i praw kobiet;

- Sima Samar, obrończyni praw człowieka, była minister ds. kobiet i była przewodnicząca Afgańskiej Niezależnej Komisji Praw Człowieka;

- Habiba Sarabi, członkini zespołu negocjacyjnego Islamskiej Republiki Afganistanu;

- Anisa Shaheed, reporterka polityczna.

Jeanine Anez

Nominowana przez grupę EKR, to boliwijska polityk i symbol represji wobec dysydentów oraz braku sprawiedliwego procesu i rządów prawa w Ameryce Łacińskiej. Została tymczasową prezydent w listopadzie 2019 r., po domniemanym oszustwie wyborczym dokonanym przez urzędującego prezydenta Evo Moralesa. W listopadzie 2020 r., po wolnych i uczciwych wyborach, nastąpiło pokojowe przekazanie władzy. Jednak 13 marca 2021 r. została aresztowana pod zarzutem „terroryzmu, działalności wywrotowej i spiskowania”. Oskarżona o planowanie zamachu stanu przeciwko Moralesowi, od tego czasu przebywa w więzieniu.

Sultana Khaya

Nominowana przez grupę Lewicy, jest aktywistką ludu Sahrawi i obrończynią praw człowieka mieszkającą w Saharze Zachodniej, walczącą o prawo do samostanowienia dla ludu Sahrawi. Jest przewodniczącą Ligi Obrony Praw Człowieka i Przeciw Grabieży Zasobów Naturalnych w mieście Budżur w Saharze Zachodniej oraz członkinią Organu Saharawi przeciwko Okupacji Marokańskiej (ISACOM). Od 19 listopada 2020 r. przebywa w de facto areszcie domowym. Od 2005 r. pada ofiarą fizycznych ataków, gróźb śmierci, tortur i napaści seksualnych.

W ciągu ostatniego roku marokańskie władze nasiliły represje wobec saharyjskich aktywistów i dziennikarzy, którzy są ofiarami arbitralnych aresztowań i nękania w celu uciszenia lub ukarania ich za pokojowe działania przeciwko okupacji Sahary Zachodniej. 1 lipca 2021 r. specjalna sprawozdawczyni ONZ ds. Sytuacji obrońców praw człowieka Mary Lawlor zdecydowanie potępiła represje wobec Sultany Khayi.

Global Witness

Nominowana przez europosłankę Marie Toussaint i 42 innych posłów do PE, to organizacja pozarządowa z siedzibą w Wielkiej Brytanii, która od ponad 25 lat bada i ujawnia naruszenia praw człowieka i ochrony środowiska w sektorach naftowym, gazowym, górniczym i drzewnym, śledząc przepływ pieniędzy i wpływów przez globalny system finansowy i polityczny.

Obecnie organizacja skupia się również na problemie kryzysu klimatycznego, ataków na przestrzeń publiczną i wolności obywatelskie oraz ochrony obrońców środowiska na całym świecie. Od 2011 r. w celu ochrony praw człowieka, Global Witness wraz z 22 lokalnymi partnerami zajmują się nadużyciami władzy, co roku weryfikując i publikując liczbę obrońców praw człowieka zabitych na całym świecie.

Nagroda im. Sacharowa 2020

W 2020 r. Nagrodę im. Sacharowa otrzymała białoruska opozycja za obronę demokracji.

kic/