Autorzy opracowania zwrócili uwagę, że ingerencja zagraniczna stała się głównym zagrożeniem dla demokracji na świecie i, jak zaznaczono, pomimo podejmowanych wysiłków kraje Unii Europejskiej, nie stanowią tu wyjątku.

„Od Stanów Zjednoczonych po Australię, od UE po Kanadę, liberalne demokracje stoją przed niejednorodnym zestawem nowych wyzwań sponsorowanych przez inne państwa. Finansowanie partii politycznych w krajach trzecich jest jednym ze sposobów, poprzez które kraje takie jak np. Rosja próbowały wpływać na politykę wewnętrzną innych krajów” – czytamy w raporcie.

W analizie wskazano, że ostatnie przypadki zagranicznego finansowania partii politycznych zgłoszone w kilku państwach członkowskich UE zmusiły decydentów, zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym, do działania. 

Wskazano tu przede wszystkim na wprowadzone na poziomie UE zmiany przepisów dotyczących finansowania partii europejskich i stowarzyszonych z nimi fundacji, które zakazały wpłat z zagranicy dla tego typu organizacji.

W analizie zwrócono jednak uwagę, że pomimo tak pożądanych zmian nadal są zgłaszane przypadki finansowania zagranicznego w kilku państwach członkowskich, a podmioty zagraniczne wykorzystują luki regulacyjne, aby kierować środki lub inne rodzaje wsparcia. 

Zdaniem autorów opracowania, aby temu zaradzić należy przede wszystkim mocniej promować zbieżność przepisów na poziomie krajowym w zakresie zagranicznego finansowania partii politycznych. W analizie zwrócono uwagę, że zasady dotyczące finansowania przez podmioty zagraniczne są dość zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich i pomimo tendencji do zakazywania finansowania partii politycznych z zewnątrz, w niektórych państwach członkowskich nadal jest to możliwe. 

Dlatego w celu uspójnienia regulacji w tym zakresie autorzy analizy sugerują, aby Komisja Europejska mogła wydawać zalecenia, które naciskałyby wszystkie państwa członkowskie do przyjęcia przepisów całkowicie zakazujących finansowania partii zagranicznych. 

Wśród rozwiązań, które mogą ograniczyć zagraniczne ingerencje eksperci wskazali też zwiększenie przejrzystości rachunków partii i wzmocnienie uprawnień odpowiednich organów kontrolnych do nakładania sankcji.

Zdaniem autorów analizy europejskie partie polityczne nie powinny być finansowane wyłącznie ze środków publicznych.

W opracowaniu zwrócono uwagę, że od 2003, czyli od wprowadzenia pierwszych przepisów dotyczących europejskich partii politycznych, udział środków publicznych w finansowaniu partii wzrósł z 75 proc. do 90 proc. Ostatnia zmiana w przepisach z 2018 r. zwiększyła do 90 proc. limit środków publicznych w całkowitym budżecie partii europejskich. Przy czym udział tych środków w przypadku fundacji partii politycznych może wynosić nawet 95 proc.

Autorzy opracowania przypomnieli, że celem tych reform było z jednej strony rozwiązanie problemu europejskich partii z pozyskiwaniem środków na działalność, a z drugiej utrudnienie podmiotom prywatnym wywierania nadmiernego wpływu na polityków.

W ocenie ekspertów nie jest to do końca dobry kierunek. „Przejście w kierunku finansowania publicznego jest w pełni zrozumiałe w kontekście, w którym rozwój instytucjonalny europejskich partii musiał być aktywnie wspierany przez UE. Jednak nie zaleca się dalszych kroków w kierunku systemu pełnego finansowania publicznego” – zaznaczono w analizie. 

Eksperci zauważają, że partie europejskie już teraz cierpią z powodu słabych więzi ze społeczeństwem i słabego uznania przez obywateli UE. „Wymagania prawne dotyczące zbierania pieniędzy od członków partii lub poprzez darowizny zmuszają ich do utrzymania i pielęgnowania relacji z partiami politycznymi, podmiotami społecznymi, podmiotami gospodarczymi i, bardziej ogólnie,  ze społeczeństwem obywatelskim” – czytamy w opracowaniu.

Zdaniem jego autorów, jeśli europejskie partie mają odegrać rolę w „reprezentatywnej demokracji UE, jest niezwykle istotne, aby patrzyły nie tylko w kierunku Brukseli, ale powinni pełnić rolę łącznika między Unią i państwami członkowskimi”.

Eksperci sugerują też wzmocnienie uprawnień Urzędu ds. Europejskich Partii i Fundacji Politycznych oraz zacieśnienie poziomej i pionowej współpracy między nim, a takimi instytucjami jak Parlament Europejski, Europejski Trybunał Obrachunkowy, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) i wszystkimi organami krajowymi odgrywającymi rolę w wykrywaniu podejrzewanych nieprawidłowości. 

mp/