Potrzeby województwa lubelskiego w zakresie modernizacji infrastruktury dziedzictwa kulturowego i naturalnego są duże i dotyczą głównie obiektów będących własnością małych jednostek samorządu terytorialnego oraz kościelnych osób prawnych. Bez pozyskania zewnętrznych środków finansowych podmioty te nie mają możliwości prowadzenia działań w tym zakresie, a obiekty ulegają stopniowej degradacji. W RPO WL na wsparcie finansowe projektów dziedzictwa naturalnego i kulturowego przeznaczono ponad 50 mln euro ze środków UE. 

W ocenie NIK dofinansowanie inwestycji przez Urząd Marszałkowski, zgodnie z celem wsparcia, przyczyniło się do zwiększenia dostępności zasobów dziedzictwa kulturowego i naturalnego regionu. Skontrolowane jednostki samorządowe osiągnęły zakładane cele projektów w zakresie polepszenia wartości użytkowej zdegradowanych obiektów gminnych oraz ich przeznaczenia na cele kulturalne i rekreacyjne. 

Założone rozproszenie wsparcia spowodowało dofinansowanie mniejszych instytucji kultury i obiektów o znaczeniu przede wszystkim lokalnym. Późne rozpoczęcie procesu kontraktacji oraz nieoczekiwane zmiany na rynku, powodujące znaczny wzrost cen materiałów i usług budowlanych w latach 2019-2022, wpłynęły jednak na trudności beneficjentów w utrzymaniu umownych terminów i planowanych pierwotnie kwot wydatków. 

W ocenie NIK, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego przygotował zasady udzielenia dofinansowania w sposób prawidłowy, prawidłowo egzekwował umowy i monitorował postęp realizacji projektów. Na koniec czerwca 2022 r. odnotowano wysoki wskaźnik zakontraktowania środków 98,9%, jak również wykorzystano 81,9% alokacji, wynoszącej 51,7 mln euro. Stwierdzono jednak, że wyboru projektów dokonano w sposób niewystarczająco rzetelny. Dotyczyło to sprawowanego nadzoru, opracowania dokumentacji konkursowych, dokonywania oceny wniosków, a także dokumentowania ich negatywnej oceny.

Skontrolowani beneficjenci zrealizowali projekty w sposób zgodny z większością przyjętych zobowiązań i przepisów. Nieprawidłowości dotyczyły w szczególności sporządzania wniosków o płatność, prowadzenia ewidencji księgowej, udzielania zamówień i utrzymania obiektów. Stwierdzono także przypadki nierzetelnych działań, związanych m.in. z nadzorem nad realizacją inwestycji.

Siedem z dziewięciu skontrolowanych projektów nie zostało zakończonych w zakładanym pierwotnie terminie, co wynikało z przesunięć terminów realizacji zadań, związanych z długim okresem czasu między złożeniem wniosku a podpisaniem umowy, problemami z wyborem wykonawców i realizacją robót budowlanych oraz pandemią COVID-19. W przypadku sześciu projektów nieprzewidziany wzrost wydatków skutkował koniecznością przeznaczenia na cele projektu dodatkowych środków finansowych z budżetu gminy, które nie zostały zrefundowane.

aba/