Zwykła procedura ustawodawcza

Większość przepisów w Unii Europejskiej jest przyjmowana w zwykłej procedurze ustawodawczej, nazywanej również procedurą współdecyzji.

W zwykłej procedurze ustawodawczej biorą udział trzy organy unijne – Komisja Europejska, Rada UE oraz Parlament Europejski. Każdy z organów ma inne zadania przy tworzeniu prawa unijnego, zaś decyzje każdego z nich mogą wpłynąć na przyjęcie bądź odrzucenie projektów. Jak zatem wygląda tworzenie prawa unijnego w praktyce?

Każda zmiana prawa bądź rozszerzenie obowiązujących przepisów musi się zacząć od stworzenia projektu aktu prawnego. Inicjatywę ustawodawczą w Unii Europejskiej mają: Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank Centralny, Parlament Europejski, obywatele Unii Europejskiej w liczbie nie mniejszej niż milion oraz jedna czwarta państw członkowskich. Taki projekt przygotowuje Komisja Europejska, a następnie przekazuje do Rady UE i Parlamentu Europejskiego.

Po otrzymaniu dokumentu Rada UE wraz z Parlamentem rozpatrują projekt w dwóch czytaniach. Na początku projekt rozpatruje Parlament Europejski w pierwszym czytaniu, a następnie Rada UE, również w pierwszym czytaniu. Gdy Rada zakończy swoją pracę, zwraca projekt do Parlamentu, w którym odbywa się drugie czytanie. To samo robi Parlament, który po drugim czytaniu zwraca projekt Radzie do ponownego czytania. W trakcie tych prac zarówno Rada UE, jak i Parlament mogą wnosić do projektu ustawy poprawki.

W momencie gdy oba organy nie mają zastrzeżeń związanych z projektem, nowe prawo zostaje przyjęte. Jeśli natomiast nie uda im się osiągnąć porozumienia, powołuje się komitet pojednawczy złożony z przedstawicieli obu instytucji.

Jak podaje Parlament Europejski, komitet pojednawczy dąży do porozumienia w sprawie wspólnego projektu. Jeżeli mu się to nie uda, akt ustawodawczy nie wchodzi w życie i procedura zostaje zakończona. Jeżeli dojdzie do porozumienia, wspólny projekt jest przekazywany Parlamentowi Europejskiemu i Radzie do trzeciego czytania.

Trzecie czytanie jest ostatnim etapem prac nad projektem legislacyjnym. Na tym etapie zarówno Parlament, jak i Rada UE obradują osobno i podejmują decyzje niezależnie od siebie. Jeśli obie instytucje zatwierdzą projekt, nowy akt prawny wejdzie w życie. Jednak w momencie, gdy nie zgodzi się na to przynajmniej jedna z instytucji – projekt upada. 

Specjalne procedury na wyjątkowe sytuacje

Akty prawne w Unii Europejskiej nie zawsze są przyjmowane w zwykłej procedurze ustawodawczej. Istnieją sytuacje, w których do przyjęcia nowego prawa potrzebne są specjalne procedury – mowa o procedurze zgody i procedurze konsultacji.

Procedurę zgody stosuje się zasadniczo przy przyjmowaniu nowych członków lub zawieraniu układów o stowarzyszeniu z państwami trzecimi. Główną rolę odgrywa Parlament Europejski, który odrzuca bądź przyjmuje wniosek bezwzględną większością głosów, jednak nie może wprowadzić w nim poprawek. Wniosek przyjmuje także Rada, jednak musi ona uzyskać zgodę Parlamentu na przyjęcie nowego aktu prawnego. 

Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w procedurze konsultacji. W tej procedurze to Rada UE jest jedyną instytucją, która przyjmuje projekt aktu prawnego przedstawiony przez Komisję. Przed podjęciem decyzji Rada musi zapoznać się z opinią Parlamentu, który może przyjąć projekt, odrzucić lub wprowadzić poprawki. Opinia Parlamentu nie ma jednak dla Rady mocy wiążącej i podejmuje ona decyzje niezależnie od stanowiska parlamentarzystów. Procedurę konsultacji stosuje się obecnie w niewielu aspektach ustawodawczych, jak np. odstępstwa od zasad rynku wewnętrznego i prawa konkurencji oraz w sprawach dotyczących podatków i polityki społecznej.

Przyjęty akt prawny publikowany jest w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Data wejścia w życie nowego prawa znajduje się w przyjętym dokumencie.

mc/