Polityka ta dotyczy zarządzania połowami na unijnych wodach, także międzynarodowych stosunków UE w dziedzinie rybołówstwa oraz dwustronnych umów w sprawie połowów podpisywanych z państwami trzecimi. Ponadto WPRyb obejmuje środki rynkowe i finansowe w dziedzinie akwakultury, słodkowodnych zasobów biologicznych oraz przetwórstwa i obrotu produktami rybołówstwa, w odniesieniu do których UE dzieli kompetencje z państwami członkowskimi.

Szczegółowe zasady prowadzenia wspólnotowej polityki rybołówstwa przybliża opracowanie Biura Analiz Parlamentu Europejskiego opublikowane w ramach projektu "Co Europa robi dla mnie".

Jak przypomniano w dokumencie, jednym z najstarszych elementów polityki dotyczącej tego sektora jest unijne finansowanie.

Od czasu wprowadzenia w 1970 r. stanowi jeden z głównych filarów tej polityki. Pierwotnie stanowiło część Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej i - odpowiadając celom wspólnej polityki rolnej - miało podnosić produktywność sektora rybołówstwa, w szczególności przez modernizację i poprawę konkurencyjności floty rybackiej. Ponad dekadę później, w 1983 r., w związku z wprowadzeniem polityki ochrony zasobów morskich, na finansowanie rybołówstwa spojrzano w nowym świetle, przyjmując założenie, że możliwości floty rybackiej nie powinny przekraczać zrównoważonego poziomu eksploatacji zasobów. Dalsza ewolucja strukturalnego wsparcia dla rybołówstwa odznaczała się przejściem od samodzielnego filaru do stopniowego włączenia do WPRyb i dostosowania finansowania do konkretnych celów tej polityki.

Specjalne ramy finansowania rybołówstwa przyjęto w 1994 r., kiedy poszczególne rozporządzenia połączono w jeden instrument: Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa (IFOR). Architektura IFOR, bliższa funduszom strukturalnym tego okresu, wprowadziła zarządzanie dzielone z państwami członkowskimi zamiast bezpośredniego zarządzania wyłącznie przez Komisję, jak to miało miejsce poprzednio. Po dwóch programach IFOR (1994–1999 i 2000–2006) pomoc strukturalną dla rybołówstwa przekształcono w Europejski Fundusz Rybacki (EFR, 2007–2013). Większość budżetów tych programów przeznaczono na wsparcie floty. Z czasem jednakże odsetek pomocy przeznaczanej dla floty malał, a finansowanie stawało się dostępne dla coraz szerszego wachlarza środków.

Obecny program finansowy to Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR, 2014–2020),ustanowiony rozporządzeniem nr 508/2014 i należący do działu 2 wieloletnich ram finansowych (WRF) – „Trwały wzrost gospodarczy: zasoby naturalne”. EFMR omawiany był w dużej mierze w tym samym czasie co reforma WPRyb z 2013 r. i przyjęto go kilka miesięcy później, w maju 2014 r.

Łączna pula środków finansowych EFMR wynosi 6,4 mld EUR, co stanowi ok. 0,6 proc. całości Wieloletnich Ram Finansowych, a zatem jest to najmniejszy z funduszy ESI (strukturalnych i inwestycyjnych). 90 proc. z tej kwoty (5,7 mld EUR) wydawane jest w ramach zarządzania dzielonego z państwami członkowskimi, tj. Unia Europejska przydziela część całego budżetu każdemu krajowi, który określa sposób jego wykorzystania w programie operacyjnym podlegającym zatwierdzeniu przez Komisję. Ta część budżetu EFMR zorganizowana jest wokół następujących priorytetów:

- zrównoważone rybołówstwo (27 proc.), obejmujące szereg środków mających na celu osiągnięcie równowagi między zdolnością połowową a dostępnymi zasobami, takie jak pomoc dla floty, środki społeczne i środowiskowe, rybołówstwo śródlądowe i porty rybackie;

- zrównoważona akwakultura (21 proc.), na rzecz odnoszącego większe sukcesy i bardziej konkurencyjnego sektora, obejmująca środki skupiające się na jakości, zdrowiu i bezpieczeństwie, a także ekologicznych sposobach produkcji;

- wdrażanie WPRyb (19,1 proc.), dotyczące wsparcia na rzecz kontroli połowów i gromadzenia danych (poprzednio zarządzane bezpośrednio przez Komisję i po raz pierwszy objęte zarządzaniem dzielonym w związku z EFMR);

- zatrudnienie i spójność terytorialna (9,1 proc.), mające na celu wspieranie społeczności lokalnych na obszarach , na których prowadzi się połowy i uprawia akwakulturę, w celu zwiększenia wartości ich produktów i dywersyfikacji gospodarek;

- wprowadzanie do obrotu i przetwarzanie (17,5 proc.), w tym m.in wsparcie dla organizacji producentów i pomoc na rzecz przechowywania, a także wsparcie dla niektórych inwestycji w zakresie przetwórstwa produktów rybołówstwa i akwakultury, w szczególności podejmowanych przez małe i średnie przedsiębiorstwa;

- wdrażanie zintegrowanej polityki morskiej (1,2 proc.), w ramach której finansowana jest działalność morska inna niż rybołówstwo i akwakultura, np. przez pogłębianie wiedzy o morzu, planowanie przestrzenne obszarów morskich i współpracę w dziedzinie nadzoru morskiego;

- pomoc techniczna (5,1 proc.), przeznaczona na wsparcie realizacji wymienionych powyżej priorytetów.

10 proc. budżetu EFMR (648 mln EUR) wydawane jest w ramach zarządzania bezpośredniego przez Komisję Europejską. Obejmuje to działania o charakterze horyzontalnym, w tym doradztwo naukowe, współpracę regionalną w zakresie kontroli rybołówstwa, funkcjonowanie komitetów doradczych, dobrowolne wpłaty na rzecz RFMO, wspólne działania w ramach zintegrowanej polityki morskiej oraz funkcjonowanie Europejskiego Obserwatorium Rynku dla Rybołówstwa i Akwakultury (EUMOFA).

Reforma wspólnej polityki rybołówstwa z 2013 r. obejmowała wprowadzenie celu, który przewiduje, że do 2020 r. wszystkie stada ryb mają być poławiane na zrównoważonym poziomie, oraz utworzenie szeregu ważnych narzędzi pomagających w osiągnięciu tego celu. W szczególności priorytetem stało się przyjmowanie planów wieloletnich, zapewniających długoterminowe zarządzanie stadami. Ustanowiono obowiązek wyładunku całości połowu, mający zakończyć praktykę wyrzucania ryb z powrotem do morza. Ponadto wprowadzono wówczas także regionalizację procesów decyzyjnych, umożliwiając przyjmowanie środków ochronnych na podstawie wspólnych zaleceń zainteresowanych państw członkowskich.

W opracowaniu Biura Analiz PE podkreślono, że zreformowana WPRyb wdrażana była jako główne zagadnienie kadencji parlamentarnej 2014–2019, dzięki czemu osiągnięto postępy w pracach legislacyjnych w kilku ważnych obszarach.

Wprowadzono w życie szereg planów wieloletnich, z których obecnie obowiązują cztery, dotyczące połowów na Morzu Bałtyckim, Morzu Północnym, na wodach zachodnich i w zachodniej części Morza Śródziemnego. Obowiązek wyładunku jest wprowadzany stopniowo, według harmonogramu, od 2015 do 2019 r. UE przyjęła zaktualizowane ramy gromadzenia danych dotyczących rybołówstwa, wykorzystywanych przy podejmowaniu decyzji w sprawie zarządzania, a także nowy system upoważnień do połowów, który ułatwia monitorowanie unijnych statków podczas połowów poza wodami UE. Działania UE objęły także różne aspekty zewnętrznego wymiaru WPRyb, takie jak zawieranie umów w sprawie połowów z państwami trzecimi i udział w międzynarodowym zarządzaniu rybołówstwem.

Jak podkreślono w dokumencie, w przyszłości oczekuje się dalszych postępów w kwestiach takich jak przyjmowanie planów wieloletnich i zmiana systemu kontroli rybołówstwa. EFMR zostanie odnowiony w ramach kolejnego unijnego budżetu wieloletniego na lata 2021–2027. Jednym z punktów programu będzie także ocena postępów we wdrażaniu ostatniej reformy i osiągnięciu jej celów, z myślą o rozwijaniu WPRyb w przyszłości.

js/