Jak czytamy w raporcie, celem polityki spójności na lata 2014-2020 była poprawa jakości transportu publicznego, rozbudowa sieci drogowych oraz wzrost rozwoju gospodarczego i zrównoważonego rozwoju. Ze względu na natężenie ruchu, szczególny nacisk położono na rozwój transportu w dużych aglomeracjach. Jak wskazują autorzy, negatywny wpływ aut na środowisko, natężenie ruchu i spadek zainteresowania transportem publicznym spowodował konieczność wdrożenia działań naprawczych w tym obszarze. Podstawowe starania miały na celu rozwój i poprawę infrastruktury transportu miejskiego. Objęte działaniem były głównie obszary związane z:
•    infrastrukturą drogową,
•    wymianą taboru,
•    nawiązaniem współpracy międzynarodowej.

W raporcie zaznaczono ponadto, że jednym z głównych obszarów był również rozwój doradztwa dla potencjalnych beneficjentów środków unijnych na lata 2014-2020 w ramach Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej i wsparciem finansowym z Programów Operacyjnych: Pomoc Techniczna (POPT) oraz Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ).

Trudności w transporcie

W minionych latach głównym wyzwaniem dla przewoźników stała się pandemia COVID-19. Według danych w latach 2016-2021 liczba pasażerów korzystających z komunikacji miejskiej zmniejszyła się średnio o 35%. Największy spadek pasażerów nastąpił w Tychach (83%), Jeleniej Górze (82%) i Jastrzębie-Zdroju (70%). Liczba pasażerów nie uległa jednak zmianie w Wejherowie i GZM. Jak zauważono w raporcie, najlepszy rezultat miasta Wejherowo może być skutkiem wielu działań marketingowych, takich jak zmiany w ofercie przewozowej. Dodatkowym czynnikiem jest także wykorzystanie środków unijnych do budowy pięciu węzłów integracyjnych i zakup taboru ze środków krajowych (NFOŚiGW). Mały spadek liczby pasażerów zanotowano też w Olsztynie (-7%). Według autorów, dzięki wsparciu środków unijnych perspektywy 2007-2013 możliwe było wybudowanie w tym mieście linii tramwajowej cieszącej się dużym zainteresowaniem mieszkańców.

Według danych, skutki pandemii COVID-19 widoczne były nawet pod koniec 2021 r. Mimo wdrożenia działań związanych z rozbudową i modernizacją sieci transportu, nie zaobserwowano zmiany zwyczajów komunikacyjnych wśród mieszkańców. 

Rozwój tak, ale...

Jak wskazują autorzy, jednym z głównych celów działań polityki spójności była zmiana zwyczajów komunikacyjnych mieszkańców. Mimo licznych działań związanych z rozwojem sieci transportowej, w badaniu nie zaobserwowano zmian w tym zakresie. Według raportu znaczny wpływ na zwyczaje komunikacyjne mieszkańców miała trwająca pandemia COVID-19 i negatywne nastroje społeczne związane z inflacją i trwającą w Ukrainie wojną.

Mimo braku zmian w zakresie przyzwyczajeń mieszkańców, pozytywny wpływ polityki spójności zaobserwowano w innych obszarach. Jak zaznaczają autorzy, dzięki inwestycjom związanym z rozbudową sieci drogowej możliwy był wzrost gospodarczy i podniesienie jakości życia obywateli. 

Dzięki modernizacji i rozbudowie floty transportowej zmniejszyła się liczba wypadków w komunikacji miejskiej. Wskazano również, że wymiana autobusów spalinowych doprowadziła do 5 proc. spadku zapotrzebowania na nieekologiczne paliwa i spadku zanieczyszczeń powietrza.

Pomimo pozytywnych skutków polityki spójności, autorzy wskazują też na znaczy pesymizm mieszkańców związany z korzystaniem z transportu publicznego. Ich zdaniem negatywne nastroje społeczne są wynikiem licznych kryzysów związanych z pandemią COVID-19 i trwającą wojną w Ukrainie. Jak wskazują za dr Moniką Popow, ,,Polacy w wyniku licznych kryzysów odnoszą się negatywnie do tego, czego doświadczają na co dzień, w tym do transportu publicznego". 

Rekomendacje

,,Polityka spójności wywołała mechanizmy współpracy zawieranej w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT), realizacji projektów transportowych na styku miast i PKP PLK lub GDDKiA oraz w ramach opracowywania Planów zrównoważonej mobilności miejskiej (SUMP) na terenach MOF" – wynika z raportu. Mimo to nie bez znaczenia pozostają spadek liczby pasażerów, rozwój suburbanizacji i pesymizm wśród mieszkańców. Autorzy w obliczu wymienionych wyzwań proponują rozwiązania mające na celu zniwelowanie negatywnych skutków.

Jednym z najważniejszych rozwiązań jest wsparcie rozwoju transportu publicznego. Według autorów środki unijne przeznaczone na politykę spójności powinny być nadal przeznaczane na rozwój i odbudowę oferty transportu publicznego.

Jak wskazują, należy również zmniejszyć ilość przeznaczanych środków na rozwój infrastruktury drogowej. Mimo pozytywnego zjawiska rozwoju gospodarczego, negatywne skutki ma zjawisko suburbanizacji i spadek zainteresowania transportem publicznym.

Dodatkową rekomendację stanowi również rozwój przepisów dla transportu publicznego. ,,Zaleca się opracowanie przepisów krajowych, które ujednolicą system ulg i dopłat, umożliwiając realną integrację systemów komunikacji miejskiej i regionalnej" - wskazują autorzy.

Rekomendacje dotyczą także Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMP). Według zaleceń miasta zachęcane są do finansowania inwestycji ze środków unijnych zgodnie z opracowanym SUMP dla miejskich obszarów funkcjonalnych. Jak wskazują autorzy, ,,należy też rozważyć kwestie dofinansowania przyznawanego na realizację pakietów i kluczowych działań SUMP, a nie pojedynczych inwestycji".

mc/