W Unii Europejskiej wciąż brakuje leków, a w latach 2023–2024 skala problemu osiągnęła rekordowe rozmiary – wynika z najnowszego raportu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (ETO). Audytorzy podkreślają, że nie ma skutecznego systemu, który pozwalałby szybko reagować na krytyczne niedobory.
Braki dotyczą wszystkich kategorii – od antybiotyków, przez leki przeciwbólowe i generyczne, po szczepionki czy nowoczesne terapie. Sytuacja staje się krytyczna, gdy w danym kraju nie ma odpowiednich zamienników. Od stycznia 2022 r. do października 2024 r. państwa członkowskie zgłosiły braki 136 leków, z czego najwięcej przypadło na ostatnie dwa lata.]
– Niedobory leków mogą mieć poważne konsekwencje dla pacjentów, nadwyrężać systemy zdrowia publicznego i stanowić duże wyzwanie dla lekarzy, aptek i krajów – stwierdził Klaus-Heiner Lehne, członek Trybunału odpowiedzialny za tę kontrolę. – UE potrzebuje skutecznego rozwiązania, aby zaradzić krytycznym niedoborom dodał.
Europejska Agencja Leków odegrała istotną rolę podczas pandemii Covid-19, koordynując działania w kryzysie, jednak jej kompetencje poza sytuacjami nadzwyczajnymi pozostają ograniczone. Dodatkowo agencja otrzymuje od branży farmaceutycznej niepełne i często spóźnione informacje, co utrudnia przeciwdziałanie niedoborom.
Komisja Europejska zidentyfikowała przyczyny problemu – m.in. przeniesienie dużej części produkcji poza Europę, głównie do Azji – jednak obowiązek zapewnienia ciągłości dostaw przez producentów w praktyce nie jest skutecznie egzekwowany. Dlatego część państw UE zaczęła gromadzić zapasy na własną rękę, bez koordynacji z innymi krajami, co zdaniem ETO może pogłębiać problem.
Trybunał zwraca też w raporcie uwagę na rozdrobnienie unijnego rynku leków. Część produktów dopuszczonych do obrotu w UE w ramach współpracy miedzy państwami nie trafia na wszystkie rynki krajowe, a różnice w opakowaniach i barierach handlowych utrudniają redystrybucję w sytuacjach kryzysowych. Do tego różnice cen leków między krajami są znaczące.
Komisja Europejska odniosła się w środę do raportu. W opublikowany stanowisku przypomniała, że zaproponowała szereg inicjatyw legislacyjnych, w tym reformę prawa farmaceutycznego i tzw. Akt o Lekach Krytycznych, które – jej zdaniem – pozwolą rozwiązać wiele problemów wskazanych przez Trybunał.
Bruksela zaznaczyła, że przedstawione propozycje uzupełniają już wdrożone działania, takie jak unijna lista leków krytycznych czy europejska platforma monitorowania niedoborów.
KE wyraziła też nadzieję, że Rada i Parlament Europejski szybko porozumieją się w sprawie projektów nowych przepisów.
luo/ mal/