Chętny do objęcia tego stanowiska musi najpierw uzyskać poparcie co najmniej 39 członków Parlamentu Europejskiego z co najmniej dwóch państw członkowskich. Tylko wtedy jego kandydatura zostanie dopuszczona do głosowania.

13 listopada przewodnicząca PE Roberta Metsola na posiedzeniu plenarnym przedstawi listę kandydatów, którzy spełnili ten warunek. Zaprezentują oni swoje priorytety na przesłuchaniu prowadzonym przez komisję petycji europarlamentu 3 grudnia. Następnie odbędzie się głosowanie, zaplanowane również na grudzień.

Parlament Europejski wybiera Europejskiego RPO w głosowaniu tajnym. Jeżeli żaden kandydat nie uzyska większości oddanych głosów, po dwóch pierwszych turach głosowania odbywa się trzecia tura między dwoma kandydatami, którzy zdobyli najwięcej głosów w drugiej turze.

Emilio De Capitani, były urzędnik PE, włoski prawnik i aktywista, napisał do europosłów z prośbą o wsparcie. "Jest więcej niż oczywiste, że obecnie instytucje, agencje i organy UE powstrzymują prawdziwą zmianę metod i kultury (działania – PAP) ze szkodą dla wizerunku i legitymacji Unii Europejskiej” — podkreślił w liście cytowanym przez „Politico”, obiecując wykorzystać wpływy na tym stanowisku, aby wywrzeć nacisk na zmiany.

Szwed Jonas Grimheden kieruje biurem praw podstawowych Frontexu, Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej. Według brukselskiego portalu oczekuje się, że prawniczka z Estonii Julia Laffranque spróbuje ponownie ubiegać się o to stanowisko - pięć lat temu przegrała z O’Reilly, zajmując drugie miejsce pod względem liczby głosów.

Emily O'Reilly odchodzi po dwóch kadencjach. W tym czasie zasłynęła m.in. wezwaniami unijnych urzędników Komisji Europejskiej "do bardziej szczegółowych poszukiwań” korespondencji szefowej KE Ursuli von der Leyen z szefem koncernu farmaceutycznego Pfeizer ws. zakupu 1,8 miliarda dawek szczepionek na COVID-19. Było to pokłosie doniesień medialnych o tym, że von der Leyen mogła negocjować kontrakty na zakupy szczepionek, wymieniając wiadomości z prezesem Pfizera na pomocą komunikatora Whatsup. Wiadomości tych jednak nigdy nie odnaleziono. W czasie swojej kadencji O'Reilly badała również informacje na temat lotów urzędników wyższego szczebla Komisji Europejskiej, które były finansowane przez Katar.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich jest wybierany spośród osób, które są obywatelami Unii, mają pełnię praw obywatelskich i politycznych, dają wszelkie gwarancje niezależności i spełniają warunki wymagane do wykonywania najwyższego urzędu sądowniczego w swoim kraju lub mają uznane kompetencje i kwalifikacje do wykonywania obowiązków RPO. Ponadto kandydaci nie mogą być członkami rządów ani członkami Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej lub Komisji Europejskiej w ciągu dwóch lat poprzedzających datę publikacji ogłoszenia o naborze.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich bada skargi dotyczące przypadków niewłaściwego administrowania w instytucjach i organach UE. Skargi mogą składać obywatele UE lub osoby zamieszkałe na terytorium UE oraz przedsiębiorstwa i instytucje mające siedzibę w UE. Rzecznik rozpatruje skargi dotyczące różnych przypadków niewłaściwego administrowania, m.in.: na nieuczciwe postępowanie, dyskryminację, nadużywanie uprawnień, nieudzielenie lub odmowę udzielenia informacji, nieuzasadnioną zwłokę czy nieprawidłowe procedury.

Rzecznik wszczyna dochodzenia na podstawie skarg lub z własnej inicjatywy. Jest całkowicie niezależny i nie przyjmuje poleceń od żadnego rządu ani żadnej organizacji. Co roku przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z działalności.

Często wystarczy, że Europejski RPO poinformuje daną instytucję o złożonej skardze, by problem został rozwiązany. W przypadku gdy to nie wystarczy, RPO będzie starał się znaleźć rozwiązanie polubowne, które naprawi zaistniałą sytuację. Jeżeli działania te nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, rzecznik może wystosować zalecenia do instytucji, której dotyczy skarga. Jeżeli instytucja ta nie przyjmuje jego zaleceń, RPO może przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu specjalne sprawozdanie, w wyniku którego europarlament będzie musiał podjąć niezbędne działania.

Siedziba instytucji mieści się w Strasburgu.

Z Brukseli Łukasz Osiński (PAP)

luo/ kar/