Wzrost PKB, rozwój innowacyjności, poprawa wartości wskaźników zawodowych, wyższe wynagrodzenia – to zdiagnozowany przez Polską Agencję Przedsiębiorczości pozytywny wpływ unijnego wsparcia udzielonego polskim firmom za jej pośrednictwem. Analiza opiera się na wynikach trzyletnich badań makroekonomicznych, podsumowujących wpływ Funduszy Europejskich na wskaźniki gospodarcze Polski w latach 2019-2022.
Raport obejmuje działania o łącznej wartości blisko 9,5 miliarda złotych. Blisko 6,3 mld zł przypadało na Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (POIR), a 3,2 mld zł na Program Operacyjny Polska Wschodnia (POPW). Badanie prowadziła WiseEuropa – Fundacja Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Europejskich oraz Ecorys Polska Sp. z o.o.
"Interwencja realizowana w ramach wybranych działań PARP, finansowanych z POIR i POPW okazała się skuteczna, m.in. w zakresie: zwiększenia PKB per capita, poprawy wartości wskaźników aktywności zawodowej, zatrudnienia i bezrobocia, podniesienia produktywności pracy oraz wynagrodzeń, a także pozytywnego wpływu na eksport, innowacyjność (mierzoną nakładami na B+R) czy oddziaływanie na środowisko wspieranych przedsiębiorstw" - czytamy w raporcie.
Wyraźne korzyści dla Polski Wschodniej
Największy wpływ unijnych programów wdrażanych przez PARP na wskaźniki gospodarcze odnotowano na terenie Polski Wschodniej. Jak podają autorzy raportu, jest to wynikiem relatywnie większego wsparcia w stosunku do rozmiaru i stopnia innowacyjności regionalnej gospodarki województw tego regionu.
Do województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego skierowana była oferta dofinansowań z obydwu programów objętych badaniem (POIR i POPW). Wydatkowane środki z obu programów silniej stymulują wzrost konkurencyjności firm w Polsce Wschodniej, w porównaniu z resztą kraju. W przypadku produktywności i płac pozytywne efekty są znacznie bardziej trwałe niż w pozostałej części kraju – wynika to z dodatkowego kapitału (POIR oraz POPW). Wyraźniej obserwowany był także wpływ programów na badania i rozwój, gdzie efekty widoczne są wcześniej i silniej niż na innych terenach Polski.
Dla przykładu, wpływ na regionalne PKB w okresie szczytowym (lata 2019-2020) sięgał w Polsce Wschodniej poziomu ok. 1,8 proc. W tym samym okresie wpływ na PKB w reszcie kraju wyniósł ok. 0,8 proc., a w całej Polsce niewiele mniej niż 1 proc. Są to wartości (oszacowane na podstawie symulacji), o które PKB zwiększyło się w odniesieniu do sytuacji, w której to interwencja nie zostałaby przeprowadzona.
Branża budowlana największym beneficjentem
W podziale na branże, dane wykazują, że najwięcej korzyści odnotował sektor budowlany. Wiązało się to z dużym nakładem inwestycyjnym, gwarantowanym przez Fundusze Europejskie. W szczególności symulacje wykazały, że branża ta charakteryzowała się największym wzrostem obrotów, zatrudnienia i zysków. Był to w dużym stopniu efekt pośredni interwencji i wiązał się z tym, że sektor budowlany był angażowany w projekty realizowane przez wielu beneficjentów środków dystrybuowanych za pośrednictwem PARP.
Wpływ na inwestycje
Przeprowadzone symulacje wskazują, że dzięki interwencji unijnych środków przedsiębiorstwa zwiększają swoje nakłady inwestycyjne o prawie 5 proc., a podmioty publiczne ok. 1 proc. Autorzy raportu zwracają uwagę, że w tym drugim wypadku "powodem nie jest udzielane wsparcie per se, lecz raczej wzrost dochodów podatkowych, które finansują zwiększone wydatki państwa".
Wpływ na rynek pracy
Wyniki badania wskazują, że w szczycie wydatkowania unijnych środków tj. w latach 2018-2020 liczba pracujących była większa, niż w scenariuszu bez interwencji, o ok. 0,5- 0,6 proc. W tym samym czasie bezrobocie było o ok. 0,4 proc. niższe.
"Mniejszy wpływ interwencji PARP na bezrobocie niż na zatrudnienie należy wiązać z tym, że w wyniku wydatkowania środków zwiększa się także produktywność pracy i wynagrodzenia" - stwierdzono w raporcie z badania.
Wyraźne efekty wsparcia w trakcie pandemii
Działania podejmowane przez PARP w okresie pandemii COVID-19 wyróżniały się dużą, choć krótkookresową skutecznością – czytamy w raporcie. Interwencja antycovidowa obejmowała wsparcie obrotu, a nie inwestycji lub innowacji, a jej horyzont był krótki (całość interwencji została skoncentrowana w III i IV kwartale 2020 r., na łączną kwotę 0,9 mld zł, tj. 0,04 proc. PKB).
Wsparcie otrzymało prawie 4,5 tys. indywidualnych firm, przy czym 17 proc. środków trafiło do Polski Wschodniej. Było ono zasadniczo bezwarunkowe - skierowane do wszystkich przedsiębiorstw średniej wielkości, które doświadczyły znacznego spadku sprzedaży, w związku z pandemią COVID.
Symulacje wskazały, że wsparto bezpośrednio około 42 tys. miejsc pracy, przy czym 3/4 z nich w III kwartale i 1/4 w IV kwartale 2020 r.
Jednocześnie (szacunek modelowy) pośrednio wsparto również około 35 tys. miejsc pracy, poprzez powiązania handlowe z beneficjentami (poprzez poprawę sytuacji finansowej beneficjentów), co daje łącznie około 76 tys. miejsc pracy, które skorzystały z programu. Powyższe przekłada się na koszt wsparcia jednego miejsca pracy, który wyniósł ok. 21,6 tys. zł (bezpośrednio) i 11,8 tys. zł ogółem.
Ze względu na ograniczoną skalę interwencji antycovidowej PARP (0,04 proc. PKB), jej wpływ na bezrobocie był znikomy. Symulacje sugerują, że zapobieżono likwidacji około 7,1 tys. miejsc pracy. "Był to więc stosunkowo mały fragment całej interwencji jaką przeprowadziła Grupa Polskiego Funduszu Rozwoju (ochrona ok. 500 tys. miejsc pracy)" - czytamy w raporcie
"Wpływ na polski PKB tarczy antycovidowej wdrażanej przez PARP w ramach POIR i POPW, był ograniczony wielkością wsparcia i jego charakterem (dotacja ukierunkowana na miejsca pracy, nie-inwestycyjna). Model VESPA3 oszacował, że w 2020 r. polski PKB powinien być o prawie 0,02 proc. większy (0,06 proc. w 2021 r.) dzięki temu wsparciu. Całkowity zysk z realizacji interwencji był dodatni – symulacje wskazują, że w sumie w latach 2020-2024 polski PKB byłby o ok. 3 mld PLN mniejszy bez wsparcia PARP. Odnosząc to do wartości interwencji PARP wynoszącej 0,9 mld PLN, można mówić o społecznym zysku netto w tym okresie, wynoszącym 2,1 mld PLN nieutraconego PKB" - brzmi konkluzja z raportu.
Wnioski
Ponieważ działania PARP w ramach POIR i POPW okazały się być bardziej skuteczne (silniejszy wpływ, większa trwałość) w odniesieniu do Polski Wschodniej, autorzy raportu postulują zwiększenie alokacji dla tej części kraju w nowej perspektywie finansowej UE. Wskazują bowiem, że dużo mniejsze jest nasycenie kapitałem i innowacjami tego makroregionu w porównaniu z resztą kraju, a co za tym idzie większy jest tam potencjał do relatywnej zmiany.
Jedną z rekomendacji jest też opracowanie planów rezerwowych, alternatywnego wykorzystania środków PARP w nowej perspektywie finansowej 2021-2027, z uwzględnieniem doświadczeń z działań antycovidowych.
"Plany powinny zapewniać możliwość niezwłocznego zareagowania na poziomie systemu wdrażania programów (np. zmianę przeznaczenia pomocy rozwojowej na obrotową dla przedsiębiorców lub przeniesienie środków między osiami programów lub funduszami) a zaplanowane elastyczności powinny uprzednio zostać uzgodnione z Komisją Europejską" - czytamy we wnioskach z badania.
js/