Raport Think Tanku Parlamentu Europejskiego, przygotowany na zlecenie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych PE, zawiera ocenę jakości staży w UE oraz spostrzeżenia dotyczące największych wyzwań związanych z jakością nauczania. We wstępie podkreślono, że "staże oferują cenne możliwości startu na rynku pracy i stają się coraz bardziej powszechne". "Istnieją jednak obawy co do skuteczności i jakości niektórych staży. Staże mogą w ograniczonym stopniu sprzyjać uczeniu się, a stażyści mogą być wykorzystywani jako tani, tymczasowy substytut stałych pracowników. W niektórych badaniach stwierdzono też (krótkoterminowe) szkodliwe skutki, którymi jest różnica w zarobkach stażystów i ich rówieśników podejmujących bezpośrednio zatrudnienie" – dodano.

W analizie wyodrębniono cztery rodzaje staży: staże stanowiące opcjonalną lub obowiązkową część kwalifikacji akademickich lub zawodowych, które koncentrują się głównie na nauce i często kończą się uzyskaniem certyfikatu; staże stanowiące część obowiązkowego szkolenia zawodowego, które wprowadzają w praktykę zawodową w określonych dziedzinach pracy; staże związane z aktywną polityką rynku pracy, których głównym celem jest pomoc młodym ludziom w znalezieniu zatrudnienia i które kładą mniejszy nacisk na edukację, a także staże na otwartym rynku reprezentujące największą różnorodność tego typu praktyk, zasadniczo niepowiązane z uznawanymi kwalifikacjami.

Eksperci zwrócili uwagę, że "w 2014 r. w zaleceniu Rady w sprawie ram jakości staży (Quality Framework for Traineeships - QFT) wskazano dowody na to, że istnieją powiązania między jakością stażu a wynikiem zatrudnienia". "Temat ten jest bardzo istotny: szacuje się, że ok. połowa osób w przedziale lat 15-34 w trakcie swojej kariery zawodowej zdobyła doświadczenie podczas co najmniej jednego stażu, co oznacza, że ok. 4 mln osób uczestniczyły w co najmniej jednym stażu w danym roku. W całej UE wzrosło znaczenie staży jako sposobu na zdobycie doświadczenia zawodowego, które jest wysoko cenione przez pracodawców" – napisali.

Autorzy raportu przypomnieli, że PE "wielokrotnie podkreślał, jak istotne jest zapewnienie realizacji wysokiej jakości staży i zwalczanie nadużyć za pomocą środków na szczeblu unijnym". Jako przykład wskazali rezolucję z 18 stycznia 2018 r. ws. wdrażania w państwach członkowskich Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych, w której PE stwierdził że "wysokiej jakości staż musi być regulowany umową zawierającą przejrzyste informacje nt. praw i obowiązków". "Należy przydzielić stażyście mentora lub opiekuna, który będzie oceniał jego wyniki pracy. Prócz tego należy określić czas trwania i ograniczenia dotyczące długości trwania stażu. Umowa powinna zawierać jasne postanowienia dotyczące objęcia systemami zabezpieczenia społecznego i wynagrodzenia. PE zwrócił też uwagę na brak uregulowań dotyczących staży, podkreślając, że tylko kilka państw członkowskich ustanowiło minimalne kryteria jakości" – poinformowali.

Rezultatem tych wysiłków – czytamy - jest "silniejsza ochrona prawna stażystów poprzez przyjęcie znowelizowanej dyrektywy ws. przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w UE, która zostanie zaimplementowana w ustawodawstwach krajowych do sierpnia 2022 r.". "Dyrektywa ta rozszerza prawa pracowników i uwzględnia ochronę pracowników znajdujących się w niepewnej sytuacji zawodowej" – podali. 

Ich zdaniem "główne wyzwania dotyczące staży w całej UE są związane z jakością nauczania" i doprowadziły do powstania czterech politycznych wariantów strategicznych. Pierwszy z nich głosi, że dodatkowe badania i systematyczne gromadzenie danych dotyczących jakości staży "mogą potencjalnie zapewnić europejską wartość dodaną poprzez zachęcanie do dzielenia się dobrymi praktykami w całej UE". Według wariantu drugiego, w przypadku staży związanych z aktywną polityką rynku pracy i staży na otwartym rynku "QFT powinny opierać się na europejskich przepisach prawa pracy wprowadzonych po 2014 r.". 

Wariant trzeci zakłada, że "istnieje potencjał do rozszerzenia zakresu QFT na inne rodzaje staży oraz do rozszerzenia wykazu kryteriów jakości". "W przypadku staży edukacyjnych wszelkie dodatkowe kryteria jakościowe powinny przede wszystkim odzwierciedlać jakość treści nauczania. W przypadku innych rodzajów staży związanych z działalnością zawodową, polityką społeczną lub prawem pracy można określić dodatkowe kryteria jakościowe, które koncentrowałyby się na możliwie najlepszym wkładzie w przyszłe perspektywy zatrudnienia stażystów" – stwierdzono. Z kolei wariant czwarty zakłada, że "zastosowanie innego instrumentu prawnego pomogłoby zintensyfikować egzekwowanie QFT". 

W ocenie Think Tanku PE "największe korzyści może przynieść wariant trzeci". "Podczas gdy pierwszy wariant oferuje bardzo potrzebną poprawę sytuacji w zakresie danych, jego wkład w zmniejszenie liczby młodych ludzi na stażach o niskiej jakości jest jedynie pośredni. Drugi wariant polityczny zwiększa potencjał do bardziej spójnego stosowania istniejących elementów QFT poprzez skupienie się na opracowaniu wspólnych ram prawnych. Nie idzie on jednak tak daleko jak wariant trzeci, który (...) oferuje zróżnicowanie kryteriów jakości dla różnych rodzajów staży. To sprawia, że może mieć najbardziej widoczny wkład w zmniejszenie liczby osób odbywających staże o niskiej jakości" – podsumowali. (PAP)

dap/