Jak przypomnieli we wstępie autorzy raportu "Creative Europe programme 2021-2027", polityka kulturalna należy do kompetencji państw członkowskich UE, a rolę Unii w tej dziedzinie określają art. 6 i art. 167 Traktatu o funkcjonowaniu UE. Polega ona – czytamy – m.in. na wspieraniu, zachęcaniu do współpracy państw członkowskich i koordynowaniu ich wysiłków zmierzających do zachowania kultury europejskiej. 

"Polityka kulturalna obejmuje ekonomiczne aspekty funkcjonowania organizacji i przedsiębiorstw kulturalnych, a także działania związane z kulturą jako czynnikiem kształtującym tożsamość. Obie te kwestie są ze sobą powiązane i przyczyniają się do dobrobytu obywateli Unii, jej gospodarki i spójności społecznej. Odzwierciedlają one wspólne wartości związane z demokracją i wolnością słowa. Szacuje się, że sektor kreatywny i kulturalny stanowią 7,5 proc. siły roboczej UE (ponad 12 mln pełnoetatowych miejsc pracy), co czyni je trzecim - po sektorze budownictwa i spożywczym - pracodawcą, generując wartość dodaną w wysokości ok. 509 mld euro. Organizatorzy działalności kulturalnej i audiowizualnej stoją jednak przed wieloma wyzwaniami związanymi m.in. z barierami językowymi, fragmentacją rynku i trudnościami w dostępie do finansowania" – napisano.

Autorzy opracowania wskazali, że wsparcie sektora kultury na lata 2014-2020 zostało określone w programie "Kreatywna Europa", który koncentrował się właśnie na barierach stojących przed sektorem kultury i kreatywnym, a także na działaniach operatorów i twórców. "Program ten określił działania mające na celu wzmocnienie konkurencyjności sektora kreatywnego i kultury oraz tworzenie miejsc pracy. Obejmowały one: wspieranie działalności przedsiębiorstw na terenie UE i na arenie międzynarodowej, promowanie dzieł kultury, wzmocnienie zdolności finansowych MŚP, mikro- i średnich przedsiębiorstw z tego sektora, a także promowanie innowacji i kreatywności" – zaznaczyli.

Eksperci przekazali, że w październiku 2018 r. Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego opublikowało ocenę realizacji programu "Kreatywna Europa" na lata 2014-2020. "W dokumencie skupiono się na wybranych elementach dwóch podprogramów i komponencie międzysektorowym, a także na postępach we wdrażaniu programu. Trudno było ocenić realizację programu, ponieważ wiele projektów wciąż trwało, a raporty końcowe z projektów zakończonych nie były jeszcze dostępne. Zauważono jednak, że program przyczynia się do rozwoju współpracy transgranicznej, choć niektóre kraje (Francja, Włochy, Wielka Brytania, Belgia i Niemcy) mają w tym zakresie większy udział, ponieważ pełnią rolę koordynatorów wielu projektów. W badaniu zwrócono też uwagę na słabą widoczność wybranych działań, takich jak unijne nagrody kulturalne. Zasugerowano, by zwiększyć ich potencjał" – wspomnieli.

Według Think Tanku PE, ocena realizacji programu "Kreatywna Europa" (2014-2020) potwierdziła, że jego cele "były nadal aktualne, ale należy położyć silniejszy nacisk na zmianę cyfrową i wynikające z niej nasilenie dezinformacji". "To nieznacznie zmieniło ramy określone w Nowej Agendzie dla Kultury, przyjętej przez Komisję Europejską 22 maja 2018 r. We wniosku Komisji określono trzy działania, osie oparte na: wymiarze społecznym, gospodarczym i zewnętrznym kultury. Podkreślono nacisk na aspekty społeczne i tożsamościowe, a nie tylko wymiar ekonomiczny" – czytamy.

W analizie poinformowano, że projekt nowego rozporządzenia ustanawiającego program "Kreatywna Europa" na lata 2021-2027 zwiększył o 17 proc. całkowity budżet na sektor kultury, kreatywny i audiowizualny z 1 403 mln euro na 1 642 mln euro. "W dalszym ciągu celem komponentu Kultura byłaby ochrona różnorodności kulturowej i językowej. Należałoby skoncentrować się na obiegu dzieł i mobilności oraz budowaniu potencjału twórców i podmiotów kulturalnych. Nacisk powinno się położyć na włączenie społeczne, uczestnictwo w kulturze, wzmocnienie tożsamości i wartości europejskich, w szczególności dzięki synergii między kulturą a edukacją. Szczególna uwaga powinna zostać zwrócona na rolę kultury w stosunkach zewnętrznych i dyplomacji kulturowej" – zwrócono uwagę w proponowanym dokumencie. 

Jak wspomniano, w lipcu 2019 r. podczas posiedzenia Komisji Kultury i Edukacji Parlamentu Europejskiego postanowiono rozpocząć negocjacje międzyinstytucjonalne. "Do grudnia 2019 r. spotkania trójstronne przyniosły postęp na poziomie technicznym, ale negocjacje dotyczące kwestii politycznych – m.in. zarządzania programem, integracji, sektora muzycznego – okazały się problematyczne ze względu na rozbieżności między stanowiskiem Parlamentu i Rady. Ta sytuacja spowodowała, że 12 grudnia wstrzymano negocjacje" – wyjaśniono.

Dodano, że w maju 2020 r., po wybuchu pandemii COVID-19, przewodnicząca Komisji Kultury i Edukacji Sabine Verheyen (grupa Europejskiej Partii Ludowej) podkreśliła, że budżet należy zwiększyć do 2 806 mln euro, ponieważ "przedsiębiorstwa sektora kultury i kreatywnego w UE zostały zamknięte jako pierwsze i będą ostatnimi, które wznowią działalność". "27 maja 2020 r. (...) Komisja Europejska zaproponowała, by finansowanie programu +Kreatywna Europa+ sięgało 1 520 mln euro. Komisja Kultury i Edukacji wyraziła rozczarowanie tą propozycją, która była niższa niż pierwotna propozycja 1 642 mln euro z maja 2018 r. W komunikacie z 22 czerwca Komisja Kultury i Edukacji stwierdziła, że cięcie w programie doprowadzi do niedopuszczalnego spadku liczby wspieranych artystów i twórców. W konkluzjach Rady Europejskiej z 21 lipca utrzymano początkowy poziom finansowania na poziomie 1 642 mln euro, zaproponowany w maju 2018 r." – czytamy.

Eksperci przypomnieli, że w drugiej połowie 2020 r. wznowiono negocjacje międzyinstytucjonalne, a w grudniu 2020 r. PE i Rada osiągnęły kompromisowe porozumienie. "Poziom finansowania wzrósł o 36 proc., do 2 200 mln euro, zapewniając potrzebne wsparcie sektorowi audiowizualnemu, kreatywnemu i kulturalnemu. W styczniu 2021 r. Komisja Kultury i Edukacji zatwierdziła kompromisowe porozumienie, podczas gdy Rada przyjęła stanowisko w pierwszym czytaniu w kwietniu" - podsumowano. 

Rozporządzenie ustanawiające program "Kreatywna Europa" 2021-2027 weszło w życie w maju 2021 r., ale obowiązuje z mocą wsteczną od 1 stycznia 2021 r.
 
dap/