Wybuch pandemii koronawirusa pokazał, że państwa UE muszą lepiej współpracować i koordynować działania w czasach kryzysu, a UE musi wzmocnić swoją zdolność do skutecznego reagowania na nowe i przyszłe transgraniczne zagrożenia zdrowotne.

Aby pomóc unijnym systemom opieki zdrowotnej lepiej radzić sobie z potencjalnymi przyszłymi kryzysami, Parlament Europejski przyjął we wtorek 9 marca zaproponowany przez Komisję Europejską nowy program EU4Health na lata 2021-2027.

Budżet programu w wysokości 5,1 mld euro ma umożliwić UE lepsze przygotowanie się na poważne transgraniczne zagrożenia dla zdrowia, a jednocześnie ułatwi dostęp do przystępnych cenowo leków i wyrobów medycznych.

Jedna piąta całkowitego budżetu zostanie przeznaczona na promocję zdrowia i zapobieganie chorobom (poprzez przeciwdziałanie zagrożeniom dla zdrowia, takim jak szkodliwe spożywanie alkoholu i tytoniu).

Chociaż polityka zdrowotna leży w gestii państw członkowskich, UE może dopełniać i wspierać narodowe wysiłki i przyjmować prawodawstwo w określonych sektorach.

Oprócz lepszej ochrony przed i lepszego zarządzania kryzysami poprzez wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej państw członkowskich i zapewnianie lepszej opieki, Program UE dla zdrowia ma również wspierać innowacje i inwestycje, poprawę zdrowia oraz przyspieszyć walkę m.in. z rakiem.

Trzy główne priorytety Programu UE dla zdrowia:

- Ochrona ludności przed poważnymi transgranicznymi zagrożeniami zdrowia

- Lepsza dostępność leków

- Solidniejsze systemy opieki zdrowotnej

Program UE dla zdrowia jest częścią planu naprawczego „Next Generation EU”.

W listopadzie ub. roku Parlament Europejski przyjął stanowisko w sprawie EU4Health. Europosłowie wezwali do stworzenia unijnego mechanizmu reagowania w dziedzinie zdrowia dla zacieśnienia współpracy na szczeblu UE podczas kryzysów, europejskiego systemu monitorowania niedoborów leków i wyrobów medycznych, większego nacisku na zapobieganie chorobom i cyfryzację poprzez utworzenie europejskiej elektronicznej karty zdrowia.

We wstępnym porozumieniu w sprawie wieloletniego budżetu UE na lata 2021-2027 osiągniętym  w listopadzie, zespół Parlamentu wynegocjował zwiększenie budżetu tego programu do 5,1 mld euro z 1,7 mld euro zaproponowanych przez państwa członkowskie. (Wstępna propozycja KE była jeszcze wyższa, wynosząc 9,4 mld euro).

Program przewidziany jest na lata 2021-2027, ale wszystkie działania w zakresie odbudowy po kryzysie mają zostać wdrożone w pierwszych latach jego obowiązywania.

Co obejmuje program EU4Health?

1. Zwalczanie transgranicznych zagrożeń dla zdrowia

Program ma na celu wzmocnienie zapobiegania, gotowości, nadzoru i reagowania w czasach kryzysu oraz poprawę koordynacji zdolności reagowania kryzysowego. W ramach programu mają zostać zgromadzone zapasy leków i środków medycznych, personelu medycznego i ekspertów oraz zapewniona pomoc techniczna.

“RescEU” - część Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności - będzie nadal odpowiedzialna za szybką reakcję i skoncentrowana na zdolnościach bezpośredniego reagowania kryzysowego, podczas gdy Program UE dla zdrowia ma obejmować strategiczne zapasy środków medycznych oraz rezerwę personelu medycznego, który mógłby zostać zmobilizowany w przypadku kryzysu. Program będzie również wspierał wysiłki na rzecz cyfryzacji opieki zdrowotnej, działania związane z e-zdrowiem oraz utworzenie europejskiej „przestrzeni danych dotyczących zdrowia”.

2. Leki w przystępnej cenie

UE chce wspierać wysiłki na rzecz monitorowania niedoborów leków, wyrobów medycznych i innych produktów ważnych podczas kryzysów oraz ograniczania zależności od importu leków i aktywnych składników farmaceutycznych z krajów trzecich. Chce również, aby ich produkcja stała się bardziej innowacyjna i ekologiczna.

3. Wsparcie systemów opieki zdrowotnej i pracowników służby zdrowia

Krajowe systemy opieki zdrowotnej powinny stać się bardziej wydajne i odporne dzięki zwiększeniu inwestycji w programy zapobiegania chorobom, wspieraniu wymiany najlepszych praktyk, globalnej współpracy i ulepszaniu dostępu do opieki zdrowotnej.

Podejście „jedno zdrowie”:

- Program UE dla zdrowia opiera się na podejściu „jedno zdrowie”

- Podejście to uznaje zdrowie ludzi i zwierząt za wzajemnie powiązane oraz powiązane ze środowiskiem. Uznaje również fakt, że choroby mogą przenosić się z ludzi na zwierzęta i odwrotnie, dlatego w obu przypadkach należy im przeciwdziałać.

4. Długofalowe wyzwania

Inne kwestie, z którymi ma zmierzyć się Program UE dla zdrowia, to:

- zapewnienie wszystkim dobrej jakości opieki zdrowotnej w przystępnej cenie poprzez usunięcie nierówności pod względem stanu zdrowia i dostępu do opieki zdrowotnej

- zwiększenie wykorzystania innowacji cyfrowych

- zwalczanie chorób niezakaźnych poprzez poprawę diagnostyki, profilaktyki i opieki, w szczególności raka (poprzez europejski plan walki z rakiem), chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy, zdrowia psychicznego (celem jest zmniejszenie ilości przedwczesnych zgonów o jedną trzecią do 2030 r.)

- wspieranie rozważnego stosowania antybiotyków i zwalczanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe

- zwiększenie liczby szczepień w państwach członkowskich

- rozwijanie udanych inicjatyw (jak europejska sieć referencyjna łącząca pracowników służby zdrowia w celu wspierania pacjentów dotkniętych rzadkimi chorobami)

- zajęcie się wpływem zanieczyszczenia środowiska i zmian demograficznych (w tym starzenia się społeczeństwa) na zdrowie publiczne

Program UE dla zdrowia ma wzmocnić państwowe systemy dzięki finansowaniu m.in:

- Indywidualnie dostosowanego wsparcia i porad dla krajów

- Szkoleń dla pracowników służby zdrowia

- Audytów środków gotowości i reakcji państw członkowskich

- Badań klinicznych w celu przyspieszenia opracowywania leków i szczepionek

- Współpracy i partnerstw transgranicznych

- Przeprowadzania badań, gromadzenia danych i analiz porównawczych

Dalsze inwestycje w ochronę zdrowia mają być zapewnione za pośrednictwem innych programów UE, w tym: europejskich funduszy rozwoju regionalnego i funduszy spójności na infrastrukturę medyczną, programu „Horyzont Europa” na badania i innowacje w dziedzinie zdrowia, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus na szkolenia i wsparcie grup w szczególnie trudnej sytuacji życiowej w dostępie do opieki zdrowotnej.

PE chce Europejskiej Unii Zdrowotnej

Parlament podkreśla, że konsekwentnie wspiera ustanowienie spójnej polityki zdrowia publicznego UE.

W ubiegłorocznej rezolucji Parlament określił swoje zasady dotyczące strategii zdrowotnej UE po koronawirusie. Eurodeputowani podkreślili potrzebę wyciągnięcia odpowiednich wniosków z pandemii koronawirusa, wzywając do utworzenia europejskiej unii ochrony zdrowia, z silniejszymi narzędziami do stawiania czoła przyszłym zagrożeniom dla zdrowia.

Natomiast Komisja Europejska przedstawiła zestaw propozycji dotyczących budowy Europejskiej Unii Zdrowotnej, w tym wzmocnienie zarządzania kryzysowego UE w celu radzenia sobie z poważnymi transgranicznymi zagrożeniami zdrowia oraz wzmocnienie mandatów Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz Europejską Agencję Leków (EMA).

kic/