Szeroki wachlarz wyzwań

W licznych państwach członkowskich wciąż mocno odczuwane są skutki kryzysu gospodarczego i choć w wielu z nich sytuacja się poprawiła, w obrębie UE nadal występują duże dysproporcje. Stopa bezrobocia ogólnie maleje, lecz między państwami członkowskimi UE istnieją duże różnice.

Niski przyrost naturalny oraz starzenie się populacji stanowią kolejne wyzwania dla stabilności systemów opieki społecznej.

Życie zawodowe ulega zmianie z powodu innowacji technologicznych, globalizacji i rozrostu sektora usługowego. Coraz ważniejsze stają się nowe modele biznesowe w gospodarce dzielenia się, charakteryzujące się bardziej elastycznymi formami zatrudnienia

Kompetencje w polityce społecznej: UE a rządy narodowe

UE ma ograniczone kompetencje w zakresie spraw społecznych, jako że większość z nich należy do rządów narodowych.

Odpowiedzialność za zatrudnienie i politykę społeczną spoczywa przede wszystkim na państwach członkowskich oraz ich rządach. Oznacza to, że to rządy narodowe, a nie UE, decydują o takich sprawach jak przepisy dotyczące wynagrodzeń, w tym płacy minimalnej, rola rokowań zbiorowych, system emerytalny i wiek emerytalny oraz świadczenia dla bezrobotnych.

Pomimo to, z biegiem lat w procesie integracji europejskiej UE rozwinęła wymiar socjalny i stworzyła szereg instrumentów w sektorze społecznym. Należą do nich przepisy unijne, fundusze oraz narzędzia, które mają na celu lepsze koordynowanie i monitorowanie narodowych strategii politycznych. UE zachęca też państwa członkowskie do dzielenia się najlepszymi praktykami w zakresie takich kwestii jak włączenie społeczne, ubóstwo i systemy emerytalne.

Już traktaty rzymskie z 1957 r. zawierały podstawowe zasady, jakimi są równa płaca dla kobiet i mężczyzn czy swoboda przemieszczania się pracowników w obrębie UE. Aby umożliwić mobilność, przyjęto dodatkowe zapisy, w tym przepisy o wzajemnym uznawaniu dyplomów, gwarancje opieki medycznej za granicą oraz zabezpieczenie nabytych praw emerytalnych. 

Ponadto istnieją unijne przepisy dotyczące warunków zatrudnienia, m.in. czasu pracy czy pracy w niepełnym wymiarze godzin, jak również przepisy przeciwdziałające dyskryminacji w miejscu pracy i zapewniające bezpieczeństwo i zdrowie pracowników.

W listopadzie 2017 r. Parlament Europejski, Rada i Komisja proklamowały Europejski filar praw socjalnych, aby zapewnić obywatelom nowe i skuteczniejsze prawa oraz wesprzeć sprawiedliwe i sprawnie działające rynki pracy i systemy opieki społecznej. Filar oparty jest na 20 głównych zasadach i zawiera szereg inicjatyw (prawnych) w trzech głównych obszarach: równe szanse i dostęp do zatrudnienia; uczciwe warunki pracy; oraz odpowiednia i zrównoważona ochrona socjalna.

Od pierwszych etapów integracji europejskiej Parlament Europejski często wzywał do prowadzenia aktywniejszej polityki w kwestiach społecznych oraz popierał wnioski Komisji w tym zakresie.

Prawa socjalne dla Europejczyków pracujących za granicą

Unijna koordynacja zabezpieczenia społecznego przewiduje przepisy gwarantujące, że obywatele nie utracą ochrony socjalnej po przeniesieniu się do innego państwa członkowskiego UE.

W 2019 r. Parlament zatwierdził ustanowienie Europejskiego Urzędu ds. Pracy, aby zapewnić sprawiedliwe i proste stosowanie przepisów unijnych dotyczących mobilności pracowników i koordynacji zabezpieczenia społecznego.

Natomiast w 2018 r. Parlament przyjął nowe przepisy dotyczące delegowania pracowników, aby zapewnić równe wynagrodzenie za tę samą pracę w tym samym miejscu.

Wsparcie dla bezrobotnych i młodzieży

Utworzony w 1957 r. Europejski Fundusz Społeczny jest głównym narzędziem UE służącym promowaniu zatrudnienia i włączenia społecznego. Fundusz pomógł milionom ludzi nabyć nowe umiejętności i znaleźć pracę. Posłowie pracują nad nową udoskonaloną wersją funduszu, który będzie szczególnie uwzględniał dzieci i młodzież w UE. Europejski Fundusz Społeczny Plus połączy w sobie szereg istniejących funduszy i programów, zapewniając bardziej ukierunkowane i zintegrowane wsparcie.

EFS+: Usprawnienie Europejskiego Funduszu Społecznego

Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji wspiera pracowników, którzy zostają bez pracy w wyniku zmieniających się tendencji w gospodarce światowej, na przykład gdy duże firmy zamykają zakłady lub przenoszą produkcję poza UE. Posłowie pracują obecnie nad nowymi przepisami na okres po 2020 r., które uczynią fundusz bardziej dostępnym i dostosowanym do wyzwań związanych z cyfryzacją i zmianami środowiskowymi.

Europejski Portal Mobilności Zawodowej (EURES) to sieć mobilności zawodowej, która dostarcza informacje i wskazówki oraz świadczy usługi rekrutacji/pośrednictwa pracy dla pracodawców oraz osób szukających zatrudnienia.

W celu zwalczania bezrobocia młodzieży państwa członkowskie UE postanowiły w 2013 r. uruchomić gwarancję dla młodzieży – inicjatywę unijną, w której ramach zapewnia się wszystkim osobom w wieku do 25 lat dobrej jakości ofertę zatrudnienia, dalszego kształcenia się, przygotowania zawodowego lub stażu w ciągu czterech miesięcy od uzyskania statusu bezrobotnego lub zakończenia formalnego kształcenia.

Zainaugurowany w 2016 r. Europejski Korpus Solidarności ma na celu stworzenie młodym ludziom możliwości podjęcia wolontariatu lub pracy w ramach projektów przynoszących korzyści społecznościom i ludności w całej Europie.

Warunki pracy

W 2019 r., Parlament Europejski zatwierdził nowe przepisy wprowadzające nowe minimalne prawa w zakresie warunków pracy, chroniące wszystkich pracowników w UE, w tym osoby zatrudnione na podstawie nietradycyjnych umów o pracę oraz pracujące w niestandardowych zawodach, jak np. pracownicy sektora ekonomii gig.

Posłowie regularnie aktualizują przepisy unijne dotyczące ochrony pracowników w miejscu pracy, np. przez ustalenie bardziej restrykcyjnych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego na działanie szkodliwych substancji chemicznych.

Zmniejszanie nierówności w traktowaniu płci w UE

Parlament Europejski wielokrotnie zwracał się do Komisji Europejskiej, aby zaproponowała środki, które ograniczą zróżnicowanie wynagrodzeń i emerytur ze względu na płeć. W 2018 r. przedstawił również wnioski dotyczące zwalczania molestowania seksualnego w miejscu pracy.

Parlament pragnie również zapewnić równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. W 2019 r. posłowie zatwierdzili nowe przepisy pozwalające lepiej godzić życie prywatne i zawodowe i zwiększyć prawa rodziców oraz opiekunów.

Integrujący rynek pracy

Parlament zaproponował zbiór środków w celu zapewnienia sprawnego powrotu na rynek pracy ze zwolnienia lekarskiego oraz w celu lepszego włączania osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych na rynek pracy.

Eurodeputowani zatwierdzili również w 2019 r. Europejski akt w sprawie dostępności, aby ułatwić osobom starszym i niepełnosprawnym w całej UE korzystanie z wielu produktów codziennego użytku oraz kluczowych usług, takich jak smartfony, komputery lub bankomaty.

Źródło: PE

mp/