W kwietniu 2020 r. Stowarzyszenie Europejskich Szpitali Uniwersyteckich ostrzegło, że rosnący popyt na oddziałach intensywnej terapii na niektóre środki znieczulające, antybiotyki, środki zwiotczające mięśnie i leki stosowane poza wskazaniami do leczenia koronawirusa może oznaczać wyczerpanie zapasów. Zmniejszona produkcja, problemy logistyczne, zakazy eksportu i gromadzenie zapasów z powodu kryzysu zdrowotnego dodatkowo zwiększyły ryzyko zatorów.

17 września, Parlament przyjął rezolucję wzywającą UE do większej samowystarczalności w kwestiach zdrowotnych poprzez zabezpieczenie dostaw, przywrócenie lokalnej produkcji leków i lepszą koordynację krajowych strategii zdrowotnych na szczeblu UE.

Dlaczego brakuje leków?

W latach 2000-2018 niedobory leków w UE wzrosły dwudziestokrotnie i zgodnie z notatką Komisji stale rosną w przypadku powszechnie stosowanych podstawowych produktów. Ponad połowę niedoborów stanowią leki stosowane w leczeniu raka, infekcji i zaburzeń układu nerwowego (padaczka, choroba Parkinsona).  
     
Przyczyny są złożone: od problemów produkcyjnych, kontyngentów branżowych, legalnego handlu równoległego i nieoczekiwanych szczytów popytu w następstwie epidemii lub klęsk żywiołowych po ceny, które są ustalane na szczeblu krajowym.

UE jest w coraz większym stopniu zależna od krajów trzecich - głównie Indii i Chin - w zakresie produkcji aktywnych składników farmaceutycznych, surowców chemicznych i leków.

Geopolityczny wymiar niedoborów leków

Okazuje się, że aż 80% aktywnych składników farmaceutycznych pochodzi z Indii i Chin. Jednocześnie 40% gotowych leków sprzedawanych w Europie pochodzi z Chin i Indii. Ponadto oba te kraje produkują 60% światowego paracetamolu, 90% penicyliny i 50% ibuprofenu.

Jakie rozwiązania proponuje Parlament?

W rezolucji posłowie z zadowoleniem przyjęli nowy program UE dla zdrowia „EU4Health”, którego celem jest zwiększenie dostępności leków i sprzętu medycznego, oraz wezwali do zwiększenia produkcji farmaceutycznej w Europie i ustalenia minimalnych standardów jakości opieki zdrowotnej.

Europosłowie chcą również wprowadzenia zachęt finansowych dla producentów aktywnych składników farmaceutycznych do lokalizowania działalności w Europie oraz utworzenia unijnej rezerwy awaryjnej leków o strategicznym znaczeniu, która funkcjonowałaby jako „awaryjna apteka europejska” zmniejszająca ryzyko niedoborów.

Zaproponowano też ułatwienia przepływu leków między państwami członkowskimi UE, wymianę dobrych praktyk w zarządzaniu zapasami, a także zwiększenie wspólnych unijnych zamówień na leki. 

Parlament wezwał, w rezolucji przyjętej w 2017 r., do lepszej identyfikowalności kosztów badań i rozwoju, finansowania publicznego i wydatków rynkowych, aby uczynić leki bardziej przystępnymi.

Komisja, w wytycznych dotyczących rozwiązania problemu niedoborów spowodowanych wybuchem koronawirusa opublikowanych w kwietniu br., wezwała państwa członkowskie do zniesienia zakazów eksportu i unikania gromadzenia zapasów, zwiększenia i zreorganizowania produkcji; zapewnienia optymalnego wykorzystania w szpitalach poprzez realokację zapasów; rozważenie alternatywnych leków; i optymalizacji sprzedaży w aptekach.

Strategia farmaceutyczna Unii

Rezolucja wzywa Komisję Europejską do zajęcia się kwestią dyspozycyjności, dostępności i przystępnej ceny leków oraz zależności od importu w przyszłej strategii farmaceutycznej UE.

Oczekuje się, że Komisja Europejska zaproponuje aktualizację przepisów farmaceutycznych w 2022 roku. W listopadzie 2021 r. PE przedstawił szereg zaleceń w tej sprawie. Posłowie zaapelowali o skrócenie czasu zatwierdzania leków przez agencje krajowe i koordynację z EMA w celu zapewnienia szybkiego i równego dostępu do leków w UE.

Posłowie wezwali też Komisję Europejską do zajęcia się podstawowymi przyczynami niedoborów i zaproponowania trwałych rozwiązań, w tym terminowego wprowadzenia na rynek leków generycznych. Parlament podkreślił potrzebę wzmocnienia zdolności produkcyjnych i zaopatrzeniowych UE, a także zwiększenia przejrzystości cen i finansowania publicznego na badania i rozwój.

mp/