Aby zrealizować ten cel, Unia dąży – za pomocą przepisów dotyczących jakości powietrza, chemikaliów, klimatu, przyrody, odpadów i wody – do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną i zasobooszczędną, ochrony różnorodności biologicznej oraz ochrony zdrowia ludzkiego.

Pomimo że polityka ta przynosi konkretne korzyści (takie jak szeroka sieć obszarów chronionych Natura 2000, niższa emisja gazów cieplarnianych, zwiększony recykling zasobów oraz czystsze powietrze i woda), obecne perspektywy dla europejskiego środowiska za 20 lat nie są zachęcające. Jednak przejście na model zrównoważonego rozwoju mogłoby przynieść wiele korzyści wykraczających poza ochronę środowiska – od miejsc pracy i działalności zarobkowej po dobrostan i zdrowie.

W niedawnym sondażu przeprowadzonym dla Parlamentu Europejskiego trzy czwarte obywateli UE wyraziło poparcie dla wzmożonych działań UE w zakresie ochrony środowiska.

Od 2014 r. podejmowane są wysiłki w wielu obszarach, m.in. gospodarowania odpadami (np. nowe cele w zakresie recyklingu, ograniczenia dotyczące plastikowych toreb na zakupy, działania w zakresie tworzyw sztucznych, środki służące rozwiązaniu problemu odpadów morskich); klimatu (np. cel redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. oraz środki służące dekarbonizacji sektora transportu); przyrody (przede wszystkim w celu poprawy wdrażania przepisów UE dotyczących ochrony różnorodności biologicznej) oraz jakości powietrza (nowe przepisy dotyczące dopuszczalnego stężenia pięciu głównych zanieczyszczeń powietrza w państwach członkowskich UE). W wielu spośród tych obszarów Parlament Europejski opowiedział się za ambitną polityką.

Oczekuje się, że w przyszłości wydatki UE na ochronę środowiska i klimat wzrosną. Komisja proponuje zwiększenie udziału wydatków UE na realizację celów w dziedzinie klimatu z 20% do 25%, natomiast Parlament wezwał do zwiększenia tego udziału do 30%. W nadchodzących latach polityka powinna koncentrować się na działaniach na rzecz klimatu, ochronie przyrody, jakości powietrza, gospodarce o obiegu zamkniętym i pestycydach.

Co zrobiono w czasie kadencji PE 2014–2019 

Od połowy 2014 r. uzyskano wiele pozytywnych wyników w dziedzinie ochrony środowiska, w tym:

W zakresie gospodarowania odpadami: 

Parlament i Rada przyjęły nowe przepisy zaostrzające przepisy UE dotyczące odpadów, w szczególności wprowadzając nowe cele w zakresie recyklingu i ograniczenia stosowania plastikowych toreb na zakupy. W 2015 r. Komisja Europejska opublikowała szeroko zakrojony plan działania mający na celu zapoczątkowanie przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, a na początku 2018 r. bardziej szczegółową strategię dotyczącą tworzyw sztucznych, która przede wszystkim dąży do tego, aby do 2030 r. wszystkie tworzywa sztuczne nadawały się do recyklingu. 

Ponadto Parlament i Rada osiągnęły porozumienie w sprawie nowych przepisów mających na celu ograniczenie odpadów morskich poprzez rozwiązanie problemu przedmiotów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych oraz zbierania odpadów ze statków w portach. Parlament Europejski przez cały czas opowiada się za ambitną polityką gospodarowania odpadami i gospodarki o obiegu zamkniętym.

W zakresie działań w dziedzinie klimatu: 

Parlament i Rada przyjęły nowe zasady i cele dotyczące emisji do 2030 r. w sektorze energetycznym i przemysłowym (poprzez unijny system handlu emisjami), dla transportu, budynków i rolnictwa oraz użytkowania gruntów i leśnictwa. Rada i Parlament wyznaczyły nowy cel polegający na osiągnięciu do 2030 r. 32% udziału energii ze źródeł odnawialnych. W celu dekarbonizacji sektora transportu Komisja przedstawiła w 2016 r. europejską strategię na rzecz mobilności niskoemisyjnej wraz z wnioskami ustawodawczymi. Parlament i Rada przyjęły przepisy określające nowe normy emisji CO2 dla nowych samochodów osobowych i dostawczych na okres po 2020 r. oraz uzgodniły pierwsze w historii normy emisji CO2 dla nowych samochodów ciężarowych. Parlament Europejski naciska na ambitną politykę klimatyczną w odniesieniu do tych różnych dokumentów.

W zakresie przyrody: 

W następstwie przeglądu unijnych przepisów dotyczących ochrony przyrody (znanych jako dyrektywy dotyczące przyrody) Komisja Europejska opublikowała w 2017 r. plan działania mający na celu poprawę ich wdrażania i ochronę różnorodności biologicznej. Parlament Europejski wyraża jednoznaczne poparcie dla dyrektyw dotyczących ochrony przyrody i wzywa Komisję i państwa członkowskie do nadania wyższego priorytetu realizacji celu, jakim jest powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej do 2020 r. 

W zakresie jakości powietrza:

Parlament i Rada przyjęły w 2016 r. nowe przepisy dotyczące maksymalnej emisji pięciu głównych zanieczyszczeń powietrza. Zaktualizowane przepisy mają na celu zmniejszenie do roku 2030 o połowę liczby przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza.

Co jeszcze można zrobić 

W rezolucji z marca 2018 r. w sprawie wytycznych dotyczących budżetu na 2019 r. Parlament Europejski podkreślił, że udział wydatków UE na realizację celów klimatycznych na 2019 r. musi znacznie przewyższyć ogólny cel 20%, aby zbilansować mniejsze środki z pierwszych lat wieloletnich ram finansowych, oraz że należy w pełni zoptymalizować mechanizm uwzględniania zmiany klimatu we wszystkich dziedzinach polityki. Patrząc w dłuższej perspektywie, w przyszłości spodziewany jest wzrost wydatków UE na ochronę środowiska i klimat. W komunikacie z maja 2018 r. w sprawie wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 Komisja zaproponowała zwiększenie udziału wydatków UE przyczyniających się do wypełniania celów klimatycznych z 20% do 25%. 

We wniosku ustawodawczym z czerwca 2018 r. dotyczącym programu LIFE na lata 2021–2027 Komisja zaproponowała zwiększenie środków przeznaczonych na ten program o 50%, tj. z 3,2 mld EUR w okresie 2014–2020 do 4,8 mld EUR9 . Strona dochodowa budżetu UE mogłaby także przyczynić się do realizacji celów polityki UE. 

We wniosku z maja 2018 r. w sprawie systemu zasobów własnych w budżecie UE Komisja zaproponowała ustanowienie nowych zasobów własnych związanych z realizacją celów dotyczących klimatu i środowiska: udział w dochodach generowanych przez unijny system handlu emisjami oraz wkład krajowy zależny od ilości wytworzonych w każdym państwie członkowskim i niepoddanych recyklingowi odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych.

Parlament Europejski w rezolucji z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie wieloletnich ram finansowych i zasobów własnych, a także w rezolucji z dnia 14 listopada 2018 r. precyzującej jego stanowisko, wezwał do jak najszybszego osiągnięcia poziomu 30% wydatków UE związanych z klimatem, najpóźniej do 2027 r., oraz do podwojenia środków na program LIFE. 

W rezolucji z dnia 13 września 2018 r. w sprawie strategii dotyczącej tworzyw sztucznych Parlament podkreślił, że efekty wprowadzenia wkładu do budżetu w zależności od ilości niepoddanych recyklingowi odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych muszą być spójne z hierarchią postępowania z odpadami, oraz podkreślił, że należy nadać pierwszeństwo działaniom związanym z zapobieganiem powstawaniu odpadów.

 Jeśli chodzi o perspektywy polityki, UE posiada na mocy traktatów uprawnienia do podejmowania wyżej wymienionych wyzwań. Uprawnienia te ogranicza jednak fakt, że odpowiedzialność za finansowanie i wdrażanie środków ochrony środowiska przyjętych na szczeblu UE spoczywa na państwach członkowskich, a w niektórych przypadkach na władzach regionalnych i lokalnych. Przepisy UE dotyczące ochrony środowiska naturalnego są zwykle przyjmowane w „zwykłej procedurze ustawodawczej”, w której Komisja przedstawia wniosek następnie zmieniany i przyjmowany przez Parlament Europejski i Radę. 

Nowe lub znowelizowane przepisy mogą zostać przyjęte w następujących obszarach: 

- W odniesieniu do oszczędnego gospodarowania zasobami i gospodarki o obiegu zamkniętym Parlament Europejski wezwał Komisję do zaproponowania nowych przepisów, aby zapewnić dłuższą trwałość produktów, ich łatwą naprawę i możliwość recyklingu, oraz nowych procedur udzielania zamówień publicznych zachęcających do stosowania produktów i modeli biznesowych o obiegu zamkniętym. 

- W odniesieniu do chemikaliów, w kontekście toczącej się debaty na temat udzielania zezwoleń na środki ochrony roślin na przykładzie glifosatu, Parlament Europejski wezwał Komisję do zaproponowania zaktualizowanych przepisów w celu zwiększenia przejrzystości procedur udzielania zezwoleń i promowania stosowania pestycydów niskiego ryzyka.

- W odniesieniu do jakości powietrza, w związku ze zbliżającą się publikacją przez Światową Organizację Zdrowia uaktualnionych wytycznych dotyczących jakości powietrza oraz przeglądem prawodawstwa dotyczącego jakości powietrza na zewnątrz budynków, mogą zostać zaktualizowane przepisy dotyczące standardów jakości powietrza. 

Ponadto można oczekiwać inicjatyw w następujących obszarach: 

- W odniesieniu do działań w dziedzinie klimatu nacisk powinien zostać położony na wdrożenie ostatnio przyjętego prawodawstwa na okres od 2020 do 2030 r. oraz na działania na rzecz gospodarki neutralnej dla klimatu, w oparciu o strategię zaprezentowaną przez Komisję w listopadzie 2018 r. 

- W odniesieniu do ochrony przyrody Komisja może przedstawić strategię na rzecz różnorodności biologicznej jako kontynuację obecnej strategii, która kończy się w roku 2020; nowa strategia może także odzwierciedlać kierunek rozwoju na szczeblu światowym w ramach Konwencji o różnorodności biologicznej. Ogólnie rzecz biorąc, Komisja może przedstawić wniosek w sprawie nowego unijnego programu działań w zakresie środowiska, który po przyjęciu przez Parlament i Radę wyznaczałby ogólne cele polityki Unii w dziedzinie środowiska.

mp/